________________
Vol. III- 1997-2002 श्रीप्रकाश पाण्डेय
२६३ प्रत्यक्ष प्रमाण विवेचन जो तत्त्वार्थाधिगमसूत्रभाष्य में हुआ है, वह अपने आप में पूर्ण है इसमें कोई संदेह नहीं है। संदर्भसूची : १. सर्वार्थसिद्धि संपा. पं० फूलचंद सिद्धान्तशास्त्री, भारतीय ज्ञानपीठ प्रकाशन, नई दिल्ली १९९१, “प्रस्तावना" पृ० ६२. २. षखण्डागम (धवला टीका एवं हिन्दी अनुवाद सहित) : पुष्पदन्त भूतबलि, जैन साहित्योद्धारक फंड कार्यालय, प्रथम आवृत्ति, अमरावती
३. तत्त्वार्थश्लोकवार्तिक, संपा. श्री विद्यानन्द मनोहरलाल शा, रामचन्द्र नथरंगजी गांधी, मांडवी, बम्बई १९१८, पृ. ६. ४. पं० जुगलकिशोर मुख्तार, जैन साहित्य और इतिहास पर विशद प्रकाश, वीरसेवा मन्दिर सरसावा, सहारनपुर १९५६, पृ. २०२. ५. सागरमल जैन, तत्त्वार्थसूत्र और उसकी परम्परा, पार्श्वनाथ शोध-पीठ, वाराणसी १९९४, पृ. ४. ६. प्रमाणपरीक्षा, संपा. दरबारीलाल कोठिया, वीरसेवा मन्दिर ट्रस्ट प्रकाशन, वाराणसी १९७७, पृ. ९.
(अ) प्रमिणोति प्रमीयतेऽनेन प्रमितिमात्रं वा प्रमाणम् ।
पूज्यपाद, सर्वार्थसिद्धि, १/१०, पृ. ७०. (ब) प्रमीयन्तेऽस्तैिरिति प्रमाणानि ।
उमास्वाति, सभाष्यतत्त्वार्थाधिगमसूत्र, श्रीमद् राजचन्द्र आश्रम, अगास १९३२, १/१२. ७. न्यायभाष्य, संपा. आचार्य ढुंढिराज शास्त्री, चौखम्भा संस्कृत संस्थान, वाराणसी वि० सं० २०३९, पृ. १८. ८. न्यायमजरी, जयन्त भट्ट, संपा० के० एस० वरदाचार्य, Oriental Research Institute, Mysore, 1969, p. 12. ९. न्यायबिन्दु, चौखम्भा सिरीज काशी पृ० १३. १०. अथ संनिकर्षे प्रमाणे सति इन्द्रिये वा को दोषः । यदि संनिकर्षः प्रमाणम्, सूक्ष्मव्यवहितविप्रकृष्टानामानाम् अग्रहणप्रसंगः । सर्वार्थसिद्धि,
१/१० पृ. ६९. ११. वही - १/१९. १२. जैनन्याय, संपा. प॰ कैलाशचन्द्र शास्त्री, श्री गणेशवर्णी दिगम्बर जैन संस्थान, वाराणसी १९८८, पृ० २७. १३. न्यायकुमुदचन्द्र : प्रभाचन्द्राचार्य, संपा. प. महेन्द्रकुमार न्यायशास्त्री, माणिकचन्द्र दिगम्बर जैन ग्रन्थमाला, बम्बई वी. नि. स. २४६४ /
ईस्वी १९३७, पृ. ५०. १४. वही, पृ० ३३. १५. जैनन्याय, पृ. ७२. १६. मतिश्रुत-अवधिमनःपर्ययकेवलानि ज्ञानम् । तत्प्रमाणे । - सभाष्यतत्त्वार्थाधिगमसूत्र - १/९-१०. १७. (अ) समन्तभद्र, बृहत्स्वयंभूस्तोत्र. संपा. प० जुगलकिशोर मुख्तार, वीरसेवा मन्दिर सरसावा, सहारनपुर १९५१, का० ६३. (ब) तत्त्वज्ञानं प्रमाणं ते युगपत्सर्वभासनम् ।
क्रमभावि च यज्ज्ञानं स्याद्वाट्यसंस्कृतम् ।। आप्तमीमांसा, समन्तभद्र, श्री गणेश वर्णी दिगम्बर जैन संस्थान, नरिया,
वाराणसी १९७५, गा० १०१. १८. (1) Since the Nyayavatara (wrongly ascribed to Siddhasena) incorporates verses from the Buddhist
dialections Dingnaga (c. A. D. 480-560 or earlier), Samantabhadra (c. A. D. 575-625), Yogindra (c. 7th Century) and Patrakesari (c. A.D. 700), all Digambar Saints, it was rightly thought to be a late work by Digambar scholars. What Siddhasena wrote was, Dvādaśāranayacakra of Maliavadi according to the commentary by Simha-Sura Kşamāśramana (c. A. D. 675) on (c. A. D. 525-575) a work entitled "Nayavatára' not "Nyāyāvatāra', the latter in all probability being the work by Siddharşi (late 9th early 10th century) not Siddhasena. Cf. M. A. Dhaky.- 'The Jina Image and Nirgrantha agamic and hymnic imagery' A paper presented in Seminar on 'The Sastric Tradition in
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org