Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
कल
[ १०३ ]
४
कल, कि. वि. (सं. कल्यम् ) श्वः (अन्य ), | कलम, सं. पुं. स्त्री. (सं. पुं.) लेखनी, अक्षर
आगामिदिनम् । २. आगामिकाले ३. ह्यः ( अन्य ), गतदिनम् ।
-का, वि, श्वस्तन ( -नी स्त्री. ), श्वस्त्य ( - त्या स्त्री. ) २. ह्यस्तन, ह्यस्त्य । कलई, सं. स्त्री. ( अ. ) रंग, बंग, कस्तीरम् २. रंग-वंग, -लेपः ३. स्वर्णादिधातुभिर्लेपः ४. कान्तिकरो लेपः ५. सुधालेपः ६. आडंबरः । - गर, सं. पुं. (फ़ा, ) धातु - सुधा, - लेपकः । खुलना, मु., गोप्यं रहस्यं वा आविर्भू । कलकंठ, वि. (सं.) प्रियंवद, सुस्वर, मधुरभाषिन् सं. पुं. कोकिलः २. कपोतः ३. हंसः । कलक, सं. पुं. (अ.) दुःखं, शोकः । कलकल, सं. पुं. ( सं . ) निर्झरादीनां शब्दः २. कोलाहलः ३. विवादः ।
कलगी, सं. स्त्री. ( तु.) पक्षः, पिच्छम् २. चूडालंकारभेदः ३ मुकुटस्थाः सुपक्षाः ४ भवन
शृगम् ।
कलत्र, सं. पुं. (सं. न. ) पत्नी, भार्या । कलदार, सं. पुं. (हिं. कल ) यंत्ररचितं रूप्यकम् २. यंत्रयुक्त ।
कलधौत, सं. पुं. (सं. न. ) सुवर्णम् २. रजतम् । कलन, सं. पुं. ( सं. न. ) उत्पादनं, रचनं, जननम् २. ग्रहणम् ३. धारणं, परिधानम् ४. आचरणम् ५. संबंध ः ६. ग्रासः, कवलः ७. गणितक्रिया ८. वेतसः, वेत्रः । कलप, सं. पुं. ( सं . कल्पः > ) मंड:, मंडम् २. केश, -राग:- रंगः ३. दे. 'कल्प' । कलपना, क्रि. अ. ( सं . कल्पनम् > ) शुच् ( भ्वा. प. से.), पीड़ - खिद- तप्-दु-क्लिश् ( कर्म. ) व्यथ-उत्कंठ ( भ्वा. आ. से. ), दुर्मनायते ( ना. धा. ) उत्सुक (वि.) + भू । कल्पाना, क्रि. प्रे, 'कल्पना' के धातुओं के प्रे. रूप ।
कलफ, सं. पुं. ( सं . कल्पः > ) मंडः, मंडम् | - लगाना, क्रि. सं., मंडेन लिप् (तु. प. अ. ) । कलबल', सं. पुं. (सं. कलाबलम् ) उपायः,
युक्ति: (स्त्री.)। कलबल, सं. पुं. (अनु.) कोलाहलः, कलकलः । कलबूत, सं. पुं. ( फा. कालबुद ) आकारसाधनम् २. आधारः, उपष्टम्भः । कलभ, सं. पुं. ( सं . ) गजशावकः, उष्ट्रशावकः ।
कला
तूलिका, वर्णिका, वर्णमातृ (स्त्री.) २. अन्यत्रारोपणाय कृत्ता शाखा ३. अन्यवृक्षे निवेशिता शाखा ४. गंडरोमाणि ( न. बहु. ) ५. तूलिका, वर्तिका ६. तक्षणसाधनम् ।
दान, सं. पुं., कलम - लेखनी, धानम् । —लगाना, मु., वृक्षान्तरे देहान्तरे वा निविश् ( प्र. ) | कलमलाना, क्रि. अ., दे० 'कुलबुलाना' । कलमा, सं. पुं. (अ.) यवनधर्ममूलमंत्र :
२. वाक्यम् ३. शब्दः ।
- पढ़ना, मु., यवनी भू ।
कलमी, वि. (फ़ा.) हस्त लिखित २. वृक्षान्तरे आरोपित ३. स्फटिकरूपेण घनीभूत |
आम, सं. पुं. ( पेड़ ) राजानः, नृपवल्लभः । ( फल ) राजाम्रम् ।
शोरा, सं. पुं., धनीकृतो यवक्षारः ।
कलमुह, वि. (सं. कालमुख > ) कृष्ण, - वदनआस्य २. लांछित, कलुषित । कलरव, सं. पुं. (सं.) मधुरमंदध्वनिः, कल, - स्वनः - रुतम् । २. कपोतः ३. कोकिलः । कलल, सं. पुं. ( सं. पुं. न. ) भ्रूणः, गर्भः, पुखनः, गर्भस्थशिशोः प्रथमावयवः | २. गर्भाशयः । कलवरिया, सं. स्त्री. (हिं. कलवार ) सुरालय:, मदिरालयः, गंजा |
कलवार, सं. पुं. ( सं . कल्यपाल : ) शौडिकः, सुराजीविन् सुराकारः २. सुराविकत्री उपजातिः (स्त्री.) ।
कलविंक, सं. पुं. (सं.) गृहनीड:, चित्रपृष्ठः, चटकः २. चिह्नम् ।
कलश, सं. पुं. (सं.) कलशं शी, कलसः-सी
सन्, घटः, कुट, निपः २. शिखा, श्रृंगम् । कलसा, सं. पुं., दे. 'कलश' ।
कलहंस, सं. पुं. (सं.) राजहंसः, कादंबः, कलनादः, मराल: २. नृपोत्तमः ३. परमेश्वरः । कलह, सं. पुं. (सं.) कलिः, विवाद:, द्वन्द्वं,
वाग्युद्धम्, विसंवादः ।
- प्रिय, वि . ( सं . ) विवादप्रिय, कलहकारिन्, कलान् ।
कला, सं. स्त्री. (सं.) अंशः, भागः २. चन्द्रस्य पोडशांशः ३. सूर्यस्य द्वादशांश: ४. अग्निमंडलस्य दशमांशः ५. त्रिंशत् काष्ठात्मकः समय
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 091001 |
| Book Title | Adarsha Hindi Sanskrit kosha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramsarup |
| Publisher | Chaukhamba Vidyabhavan |
| Publication Year | 1979 |
| Total Pages | 831 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 15 MB |