Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
उतरा
[ ६९ ]
(वि.) भू ।
चित्त से, मु. विस्मृ ( कर्म. ) २. अप्रिय | उत्कंठा, सं. स्त्री. (सं.) उत्कलिका, लालसा, तीव्राभिलाषः २. संचारिभावभेद: (सा.) । उत्कंठित, वि. (सं.) उत्क, उन्मनस्, उत्सुक । उतरा, वि. (हिं. उतरना ) अवतीर्ण २. म्लान उत्कंठिता, सं. स्त्री. (सं.) प्रियमिलनोत्सुक३. खिन्न ४. धृतत्यक्त ( वस्त्र ) ।
चेहरा, मु. म्लानमुख (वि.) भू ।
नायिका ।
उतराई, सं. स्त्री. (हिं. उतरना ) अवतरणं, अधोगमनं २. उत्तरणम् ३. आतारः, तरपण्यम् ४. अवसर्पिणी भूमिः ( स्त्री. ) ५. गिरिं नितम्बः ।
उत्कंधर, वि. (सं.) उत्कण्ठ, उद्ग्रीव । उत्कट, वि. ( सं . ) तीव्र, प्रचंड, उग्र, दुःसह । उत्कर्ष, सं. पुं. (सं.) महिमन् (पुं.), महत्त्व, २. श्रेष्ठता ३. समृद्धिः ( स्त्री. ) ४. व्याक्षेपः विलंब:, ५. अतिशयः ।
उत्कल, सं. पुं. ( सं .) दे. 'उड़ीसा ' २. व्याधः । उत्कीर्ण, वि. (सं.) उत्-, लिखित २ छिन्न, विद्ध ३. पाषाणकाष्ठादिपु लिखित । उत्कृष्ट, वि. (सं.) प्रकृष्ट, प्रशस्त, उत्तम, श्रेष्ठ । उत्कृष्टता, सं. स्त्री. ( सं . ) महत्त्वं श्रेष्ठता, प्रकर्षः ।
|
उतराना, क्रि. अ. ( सं . उत्तरणम्) प्लु (भ्वा. आ.अ.), तू (भ्वा. प. से. ) २. क्वथ्-तप्-पच् ( कर्म . ) ३. निरन्तरं अनुगम् ४. भास् ( स्वा. आ. से. ) ५. अन्येन + अवत आदि के प्रे. रूप । उतरायल, वि. (हिं. उतारना ) अवतारित, त्यक्त, जीर्ण (वस्त्रादि ) ।
"
उतान, वि. ( सं . उत्तान ) ऊर्ध्वमुख (-खी स्त्री), अवपृष्ठशायिन् उत्तानशय । उतार, सं. पुं. ( सं. अवतारः ) अवतरणं, नीचे र्गमनम् २. प्रावण्यं, अवसर्पिणी भूः (स्त्री.) ३. अवतरणोचितं स्थानम् ४. क्रमशः क्षयः तीर्थम् ६. क्षीयमाणा बेला ७. निकृष्ट ८. शान्तिकरः उपहारः ९. प्रतिविषम् । -चढ़ाव, सं. पुं., आरोहावरोहौ २. लाभालाभौ ३. पातोत्पात ४. अस्थैर्यम् ।
५.
उतारत, सं. पुं. (हिं. उतारना ) दे. 'उतरायल' २. निकृष्ट - तुच्छ - त्याज्य, वस्तु पदार्थः । उतारना, क्रि. स. (हिं. उतरना ) 'उतरना '
के धातुओं के प्रे. रूप |
उतारा, सं. पुं. ( सं . अवतारः ) निवेशः, समा वासः २. अव-सं, स्थितिः (स्त्री.) ३. उत्-, लंघनं ४. अवतरण- निवेश, स्थानम् ५. प्रेतवाघानाशकः उपचारभेदः, तदर्थं वस्तुजातं वा । उतारू, वि. (हिं. उतरना ) सन्नद्ध, सज्ज, सिद्ध |
उतावला, वि. ( सं. उश्वर ) आशुकारिन्, सत्वर, अविलंबिन्, २. अविमृश्यकारिन् ३. उत्सुक ।
उतावली, सं. स्त्री. ( सं . उत्त्वरा ) त्वरा, तूर्णिः (स्त्री.), शीघ्रता, क्षिप्रता वेगः २ व्यग्रता, चांचल्यम् । वि, स्त्री, सत्वरा, आशुकारिणी २. असमीक्ष्यकारिणी ३. उत्सुका । उतृण, वि., दे. 'उऋण' ।
उत्तर
उत्कोच, सं. पुं. (सं.) दे. 'घूँस' । उत्तप्त, वि. (सं.) परि-प्र-सं, तप्त, अत्युष्णीकृत २. क्षुब्ध, दुःखित ३. क्रुद्ध
उत्तम, वि. (सं.) श्रेष्ठ, विशिष्ट, वरेण्य, प्रवर (टि. इसी अर्थ में समासान्त में पुंगव, ऋषभ, व्याघ्र, सिंह, शार्दूल, इन्द्र आदि; जैसे- नरों में उत्तम = नर, पुंगवः शार्दूलः इ. ) । उत्तमता, सं. स्त्री. (सं.) श्रेष्ठता, उत्कृष्टता, गुणातिशयः, विशिष्टता ।
उत्तमर्ण, सं. पुं. ( सं . ) ऋणदः, ऋणदातु । उत्तमा, वि. स्त्री. (सं.) भद्रा, साध्वी, श्रेष्ठा । सं. स्त्री. (सं.) १-२ नायिका - दूती - भेदः । उत्तमांग, सं. पुं. (सं. न. ) शिरस् ( न. ) दे. 'सिर' । उत्तमार्द्धर्ध, सं. पुं. (सं. पुं. न. ) उत्कृष्ट, अर्द्ध: - अर्द्धम् २. उत्तर - अर्द्ध: - अर्द्धम् । उत्तमोत्तम, वि. ( सं . ) सर्वोत्तम, महत्तम । उत्तर, सं. पुं. ( सं . उत्तरा) उदीची, उत्तर,दिशा - आशा, कौबेरी ।
- अथनं, (= उत्तरायणम् ) सं. पुं. ( सं. न. ) माघादिषण्मासात्मकः'सूर्यस्योत्तरदिग्गमनकालः २. कर्क संक्रान्तिः ( स्त्री. ) ।
की ओर, क्रि. वि., उत्तराभिमुखं, उत्तरेण, उत्तरदिशि; उत्तरतः ( षष्टी के साथ), उत्तरं ( पंचमी के साथ ) ।
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 091001 |
| Book Title | Adarsha Hindi Sanskrit kosha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramsarup |
| Publisher | Chaukhamba Vidyabhavan |
| Publication Year | 1979 |
| Total Pages | 831 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 15 MB |