SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 123
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ १०८ वक्तृत्वकला के बीज भारतीय आस्तिकदर्शन मुख्यलया छः हैं - (१) बोड, (२) नैवावि, (३) सांख्य, (४) जैन, (५) वैशेषिक, (६) जैमनीय (नास्तिक दर्शन इनमें नहीं गिना गया है) दर्शनों का उद्भव - १. बानामृजुसून तो मतमभूद् वेदान्तिनां संग्रहात्, सांख्यानां तत एव नैगमनयाद् योगश्च वैशेषिकः । शब्दं ब्रह्नाविदोऽपि दृष्टिरिती जैनी शब्दनमतः सारतरना ऋजुसूजन की अपेक्षा से बौद्ध संग्रहनय से वेदान्त सांख्य, नैगमनय से नैयाविक वैशेषिक और शब्दन की अपेक्षा से ― JA सर्वर्नयेगुम्फिता, अत्यक्षमुद्वीक्ष्यते । ब्रह्मविदों का शब्द दर्शन उत्पन हुआ, किन्तु जैन दर्शन सभी नयों से गुम्फित है अतः इसकी श्रेष्ठता प्रत्यक्ष देखी जा रही है । दर्शनों के प्रमाण १. चार्वाकोऽध्यक्षमेकं सुगतकणभुजी सानुमानं सशाब्दं, तद्वं तं पारमर्षः सहितमुपमया तत्त्रयं चाक्षपादः । अर्थापत्त्या प्रभाकुद् वदति तदखिलं मन्यते भट्ट एतत्, साभावं द्वे प्रमाणे जिनपतिसमये स्पष्टतोऽस्पष्टतश्च ।। चार्वाक एक प्रत्यक्ष प्रमाण को मानते हैं । बौद्ध और सांख्य तीन प्रमाणों को स्वीकार करते हैं— प्रत्यक्ष, अनुमान और शब्द ( आगम ) । पारमर्षः-- वैशेषिक दो प्रमाणों को ग्रहण करते हैं- प्रत्यक्ष और अनुमान । नैयायिकों ने पांच प्रमाण मान्य किये हैं- प्रत्यक्ष अनुमान, शब्द, उपमा ओर अपत्ति । भट्टानुयायि - जैमनीयों के पांच तो पूर्ववत् एवं एक अभाव प्रमाण – ऐसे छः प्रमाण है तथा जनों के दो प्रमाण हैं--- प्रत्यक्ष और परोक्ष |
SR No.090530
Book TitleVaktritva Kala ke Bij
Original Sutra AuthorN/A
AuthorDhanmuni
PublisherZZZ Unknown
Publication Year
Total Pages837
LanguageHindi
ClassificationBook_Devnagari & Literature
File Size8 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy