________________
बाले बुड्ढे नपुंसे य, कोबे जड्डे य ाहिए । तेणे रायबिगारी य, उम्मते अ अदसणे ॥ १२४ ॥ ६ दासे ढुंढे य मृढ य, आणित्ते जुंगिएँ इय । ओबद्धएँ य भयए, सेहनिप्फेडिया इय ॥ १२५ ॥
___व्याख्या-अत्र सप्तादौ वर्षाणि यावद्वालः । सप्ततिवर्षाणामुपरि वृद्धः, पष्टिवर्षाणामुपरीति केचित् । न स्त्री न पुमान् नपुंसकं । (यः स्त्रीभिर्भोगैनिमन्त्रितोऽसंघृत्ताया वा स्त्रियोऽङ्गोपाङ्गानि दृष्ट्वा शब्द या मन्मनोल्लापादिकं तासां श्रुत्वा समुद्भूतकामाभिलापोऽधिसोहूँ न शक्नोति स क्लीयः) । जडस्तु विधा-भाषया शरीरेण करणेन च, तत्र भाषाजडविधा--जलमृको मन्मनभूक एलकमकः, अत्र जलनिमन इत्र बुडबुडायमानो कोक्ति स बलमूमा, यक्ष तु पासपमानमिव वचनं स्खलति स मन्मनमृका, यस्त्वेलक इवाव्यक्त
शब्दमात्रमेव करोति स एलकमकः । शरीरजस्तु यः पथि भिक्षाटने वन्दनादिषु चातीव स्थूलादितथाशक्तो भवेत् । करण क्रिया, | तस्यां जड्डा, समितिगुप्तिप्रतिक्रमणप्रत्युवेक्षणादिक्रियामसदुपदिश्यमानामपि यो गृहीतुं न शक्नोति स इत्यर्थः । भगन्दराकुष्ठादि४. रोगग्रस्तो व्याधितः । चौर्यरतः स्तेनः । राजादिद्रोहद्राजापकारी । यक्षादिना प्रबलमोहोदयेन वा परवशता नीत उन्मत्तः । अन्धो
दर्शनः स्त्यानदिनिद्रोदयवान्या । तथा दासीजातः अथैन वा क्रीतः ऋणादिव्यतिकरे च रुदो वा दास उच्यते । दुष्टो द्विधा-कषायदुष्टो विषयदृष्टश्च, तत्र कषायदुष्टोऽत्युत्कटकषायः, विषयदुष्टोऽतीव परयोषिदादिषु गृद्धः। स्नेहाज्ञानादिना यथावस्थितवस्त्वनभिज्ञो मूढः। योऽन्येषां धनादिर्धारयति स ऋणात्तः । जातिकर्मशरीरादिमिपितो जुङ्गितः, तत्र छिम्पकमातङ्गादयोऽस्पृश्याः कुर्कुटादिपोपकाः स्पृश्याश्च जातिजुङ्गिताः, नखप्रक्षालनादिनिन्दितकर्मकारिणः कमजुङ्गिताः, करकर्णादिवर्जिताः कुब्जयणपङ्वादयश्व शरीरजुङ्गिताः।
ner-MainamratasthanigahenAIL
