SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 85
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ स्वरान्ता: नपुंसकलिङ्गाः नाम्यन्तचतुरां वा ॥२४८ ॥ नाम्यन्तस्य नपुंसकलिंगस्य चत्वार् शब्दस्य च यदुक्तं कार्यं तद् वा भवति सम्बुद्धौ परे । प्रत्ययलोपे प्रत्ययलक्षणं न याति इति न्यायात, हे वारि, हे वारे । हे वारिणी । हे वारीणि। पुनरपिवारि । वारिणी। वारीणि । वारिणा 1 वारिभ्याम् । वारिभिः । वारिणे । वारिभ्याम् । वारिभ्यः । वारिणः । इत्यादि । आमि । 'नामिनः स्वरे' प्राप्ते सति सामान्यविशेषयोर्विशेषो विधिर्बलवान् इति न्यायात् आमि च नुरिति नुरागमो भवति । दीर्धमामि सनौ। वारीणाम्। वारिणि । वारिणो;। वारिषु ।। अस्थि दधि सक्थि अक्षिशब्दानां प्रथमाद्वितीययोर्वारिंशब्दवत् । अस्थि । अस्थिनी । अस्थीनि । पुनरपि-अस्थि। अस्थिनी । अस्थोनि । टादौ--- अस्थिदधिसक्थ्यक्ष्णामनन्तष्टादौ ॥२४९ ।। नपुंसकलिंगानामस्थ्यादीनामन्तोऽन् भवति टादौ स्वरे परे । अवमसंयोगादनोऽलोपोऽलुप्तवच्च पूर्वविधौ ।।२५० ।। वारि वारिणी ___ नपुंसक लिंग में नाम्यन्त और चत्वार् शब्द से परे जो कार्य कहा गया है वह विकल्प से होता है ।।२४८॥ सम्बोधन में—अत: सि का लोप होकर हे वारि बना इसमें सि प्रत्यय का लोप होने से प्रत्यय लक्षण कोई कार्य नहीं होता है इस न्याय से एक बार हे वारि ! पुन: 'संबुद्धौ च' सूत्र से इ को ए हो गया। वारि + आम् 'नामिनः स्वरे' से नु का आगम प्राप्त था किन्तु सामान्य और विशेष में विशेष विधि ही बलवान होती है । इस न्याय से 'आमि च नः' सूत्र से नु का आगम होकर 'दीर्घ होकर वारीणाम् बना। वारि बारिणी पारीणि । वारिणे वारिभ्याम् वारिम्यः हे पारि,वारे ! हे वारिणी ! हे वारीणि ।। वारिण: वारिभ्याम् वारिभ्यः वारीणि वारिणः वारिणोः वारीणाम् बारिणा वारिभ्याम् वारिभिः वारिणि वारिणोः बारिषु आगे अस्थि, सक्थि और अक्षि शन्दों में प्रथमा और द्वितीया विभक्तियों में वारि शब्द के समान है टा आदि विभक्तियों में कुछ भेद है। टा आदि स्वर वाली विभक्ति के आने पर नपुंसक लिंग में अस्थि आदि के अन्तिम 'इ' को अन् आदेश हो जाता है ।२४९ ॥ अत: अस्थन् + आ है। जिसमें व, म संयुक्त नहीं है ऐसे अस्थन् आदि के अकार का लोप हो जाता है अघुट स्वर के आने पर और अलुप्तवत् होता है। पूर्ववर्ण की विधि होने पर ॥२५० ॥ १. तदुक्तं च कार्य किं ? हे वारे इत्यत्र "संबुसौ च" इति सूत्रेण एत्वं विकल्पेन भवति ॥ २. संयोगादेधुंट इति सस्य लोपो भवति तस्मात्कारणात् अलुप्तबदिति वचनं ।
SR No.090251
Book TitleKatantra Roopmala
Original Sutra AuthorSharvavarma Acharya
AuthorGyanmati Mataji
PublisherDigambar Jain Trilok Shodh Sansthan
Publication Year1992
Total Pages420
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari & Grammar
File Size10 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy