SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 353
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ कृदन्तः ३४१ __अदोमूः ।।६७४॥ दृगादिषु अदस् अमूर्भवति। अमुभिव पश्यतोति अमूदृश: अभूदृक्षः अमूदृक् । दग्दशदक्षेषु समानस्य स्यः ॥६७५ ॥ दुगादिषु परेषु समानस्य सभावो भवति । समानमिव पश्यतीति सदृश: । सदृक्षः । सदृक् । नाम्न्यजातौ णिनिस्ताच्छील्ये ॥६७६ ।। अजातौ नाम्नि उपपदे धातोणिनिर्भवति ताच्छील्येर्थे तच्छब्देन धात्वर्थो गृह्यते। उष्णं भोक्तुं शीलमस्य उष्णभोजी । धर्ममवभासितुं शीलमस्य धर्ममवभास्यत इति एवं शील: धर्मावभासी । प्रियवादी। प्रियवादिनी। कर्तर्युपमाने ॥६७७ ।। कर्तृवाचिनि उपमाने उपपदे धातोणिनिर्भवति। उष्ट्र इस क्रोशतीति उष्ट्रक्रोशी। ध्वांक्षरावी। हंसगाभिनी। खताभीक्ष्ण्ययोश्च ।।६७८ ॥ व्रताभीक्ष्ण्ययोरर्थयोर्धातोणिनिर्भवति । व्रतं शास्त्रविहितो नियमः। आभीक्ष्ण्यं पौन:पुन्यं । अश्राद्धभोजी । स्थण्डिलशायी। क्षीरपायिणः उशीनराः । सौवीरपायिणो बाह्निकाः । मनः पुंवच्चात्र ॥६७९॥ । कर्मण्युपपदे मन्यतेणिनिर्भवति उपपदस्य पुंवद्भवति यथासम्भवं । पटुमानी । पट्वीमात्मानं मन्यते । पटुमानिनी। दृग् आदि के आने पर अदस् को 'अम्' आदेश होता है ॥६७४ ॥ अमुम् इव पश्यति अमूदृशः इत्यादि। दृग् दृश और दृक्ष के आने पर समान को 'स' आदेश होता है ।।६७५ ॥ समानमिव पश्यति सदृशः इत्यादि । जाति से भिन्न नाम उपपद में होने पर तत्शील अर्थ में धातु से णिन् प्रत्यय होता है ॥६७६ ॥ तत् शब्द से धातु अर्थ लिया जाता है। उष्णं भोक्तुं शीलम् अस्य-उष्ण खाने का है स्वभाव जिसका—उष्ण भुज् से णिन् होकर उष्णभोजिन् सि विभक्ति में उष्णभोजी बना। धर्मावभासी, प्रियवादी, प्रियवादिनी इत्यादि बनेंगे। कर्तावाची उपमान उपपद में होने पर धातु से णिन् प्रत्यय होता है ॥६७७ ।। उष्ट्र इव क्रोशति इति = उष्ट्र क्रोशी, ध्वाक्षरावी, हंस-गामिनी इत्यादि। व्रत और आभीक्ष्य अर्थ में धातु से णिन् प्रत्यय होता है ॥६७८ ॥ शास्त्र विहित नियम को व्रत कहते हैं। पुन: पुन: को आभीक्ष्य कहते हैं। श्राद्धे भोक्तुं शीलमस्य न अश्राद्ध भोजी स्थण्डिल शेते स्थंडिलशायी इत्यादि। कर्म उपपद में होने पर मनु धातु से णिन् प्रत्यय होता है और यथा-संभव उपपपद को पुंषद् भाव हो जाता है ॥६७९ ॥ पटुम् आत्मानं मन्यते--पटुमानी, पदवीम् आत्मानं मन्यते काचित् सी = पटुमानिनी यहाँ पद्वी को पुंवद् भाव हो गया है।
SR No.090251
Book TitleKatantra Roopmala
Original Sutra AuthorSharvavarma Acharya
AuthorGyanmati Mataji
PublisherDigambar Jain Trilok Shodh Sansthan
Publication Year1992
Total Pages420
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari & Grammar
File Size10 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy