Page Text
________________
कामदारमाला
यकारादावगुणे प्रत्यये परे खनिसनिजनामन्तस्य आकारो भवति वा । खनु अवदारणे । चंखन्यते । चाखायते। षणु दाने । संसन्यते । सासायते । जंजन्यते । जाजायते।
स्वपिस्यमिव्येां चेक्रीयिते ॥४२१ ॥ एषां धातूनां सम्प्रसारणं भवति चेक्रीयिते परे । विष्वप् शये। सोषुप्यते । स्यम स्वन ध्वन शब्दे । सेसिम्यते । व्ये संवरणे । अत्यर्थं व्ययति वेवीयते।
अद्वंट्यश्नात्यूर्गुसूचिसूत्रिमूत्रिभ्यश्च ।।४२२ ॥ एभ्यः परशेक्रीयितसंज्ञको यो भवति ।
चेक्रीयिते च ॥४२३ ॥ __ अतिसंयोगाद्योश्च गुणो भवति चेक्रीयिते । अकारस्य रेफरस्य द्विरुक्तिर्भवति यकारेऽपि । अरार्यते । स्मृ ध्यै चिन्तायां । सास्मयते । अट् गतौ । अटाट्यते । अश् भोजने। अशाश्यते । प्रणोनूयते । सूच पैशून्ये । सोसूच्यते । सूत्र अवमोचने । सोसूत्र्यते । मूत्र प्रस्रवणे । मोमूत्र्यते।
अयीर्ये ।।४२४॥ शीको अय् यो भवति यकारे परे। शाशय्यते । वावच्यते । जोहूयते। जाहीयते । देधीयते । मेमीयते । जेगीयते । पेपीयते । तेष्ठीयते । अवसेषीयते । जेहीयते। देदीव्यते । सोधूयते । नानह्यते । अभिषोषूयते । अशाश्यते । चेचीयते । चाय पूजानिशामनयोः ।
चाय: किशेक्रोधिते ॥४२५ ॥
खनु-अवदारण करना-खोदना। चंखन्यते, चाखायते । पणु-दान देना, संसन्यते, सासायते । जंजन्यते, जाजायते ।
चेक्रीयित प्रत्यय के आने पर स्वप, स्यम और व्येब् धातु को संप्रसारण हो जाता है ॥४२१ ॥
विष्वप–सोषुप्यते । स्यम स्वन ध्वन-शब्द करना। सेसिम्यते । स्यम को संप्रसारण में सिम हुआ है। अत्यर्थं व्ययति । व्ये = वेवीयते । ऋ धातु हैऋ अट् अश, ऊर्गु नु सूचि सूत्रि मूत्रि से परे चेक्रीयित 'य' प्रत्यय होता है ।।४२२ ।।
चेक्रीयित में ऋ और संयोगादि को गुण होता है ॥४२३ ॥ यकार के आने पर भी अकार और रकार को द्वित्व होता है । अरार्यते । स्मृ ध्य-चितवन करना। सास्मर्यते। अटाट्यते । ४१२ से अभ्यास को दीर्घ हो रहा है। अश्– भोजन करना =अशाश्यते । प्रोर्णोनूयते । सूत्र-पैशुन्य करना। सोसूच्यते । सूत्र—अवमोचने । सोसूत्र्यते । मूत्र–प्रस्रवण करना । मोमूत्र्यते।
यकार के आने पर शीङ् के अय् को य हो जाता है ॥४२४ ॥ शाशय्यते । वावच्यते । जोहूयते । जाहीयते । देधीयते मेमीयते । जेगीयते । पेपीयते । तेष्ठीयते । अवसेषीयते । जेहीयते। देदीव्यते। सोषूयते। मानह्यते। अभिषोषूयते। अशाश्यते । चेचीयते । चाय-पूजा करना और निशामन करना।
चेक्रीयित के आने पर चाय को कवर्ग हो जाता है ॥४२५ ।।
| SR No. | 090251 |
| Book Title | Katantra Roopmala |
| Original Sutra Author | Sharvavarma Acharya |
| Author | Gyanmati Mataji |
| Publisher | Digambar Jain Trilok Shodh Sansthan |
| Publication Year | 1992 |
| Total Pages | 420 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Grammar |
| File Size | 10 MB |