Page Text
________________
कातन्त्ररूपमाला
२५२ अमोषीत् अमोषिष्टां अमोषिषुः । कुष निष्कर्षे । अकोधीत् अकोषिष्टां अकोषिषुः । वर्जनं किं ? खगे हसने अखगीत् अखगिष्टां अखगिषुः । रगे शङ्कायां । अरगीत् । कगे नोचिते । अकगीत् अकगिष्टां अकगिषुः। महल नपारे । माही माहीम काग्रहीपुः । इटो दीर्घा ग्रहेरपरोक्षायामिति दीर्घ: । वह परिकल्कने । रह त्यागे । अरहीत् अरहिष्टां अरहिषुः । टुवमु उद्गिरणे । अवमीत् । क्रमु पादविक्षेपे । अक्रमीत् अक्रमिष्टां अक्रमिषुः । चमु छमु जमु झमु जिमु अदने । अचीत्। अच्छमीत् । अजमीत् । अझमीत् । अजिमीत् । अजिमिष्टां अजिमिषुः । व्यय क्षये । अव्ययीत् अव्ययिष्टां अव्ययिषुः । अय वय मय पय तय चय रय णय गतौ । आयीत् । अवयीत् । अमयोत् । अपयोत् । अतयीत् । अचयीत् । अरयीत् । अनयीत् अनयिष्टां अनयिषुः । कण निमीलने । अकणीत् । क्षण क्षुण हिंसायां । अक्षणीत् । श्वस प्राणने । अश्वसीत् अवसिष्टां अश्वसिषुः । हनु हिंसागत्योः। अद्यतन्यां च वधादेश: । अवधीत् अवधिष्टां अवधिषुः । इत्यादि । टुणदि समृद्धौ । अनन्दीत् अनन्दिष्टां अनन्दिषुः । श्रंसु भंसु अवस्रंसने। ध्वंस गतौ च । अश्रंसिष्ट अश्रंसिधातां अश्रंसिषत । अश्रंसिष्ठा; अश्रंसिषार्थी अश्रसिध्वं । अश्रंसिषि अश्रंसिश्वहि असिष्महि । अभ्रंसिष्ट अभ्रंसिषातां अभ्रंसिषत । अध्वंसिष्ट । व्ये संवरणे।।
सन्ध्यक्षरान्तानामाकारोऽविकरणे ॥२५२ ।। सन्ध्यक्षरान्तानां धातून आकारो भवति अविकरणे परे ।
यमिरमिनम्यादन्तानां सिरन्तश्च ॥२५३ ।।। एषामिडागम: सकारपूर्वो भवति परस्मैपदे सिचि परे । यमु उपरमे । अयंसीत् अयंसिष्टां अयंसिधुः । रमु क्रीडायो । अरंसीत् अरंसिष्टां अरंसिषुः ।
को-अनुचित अर्थ में। अकगीत् । ग्रहञ् ग्रहण करना । अग्रहीत् अग्रहीष्टां अग्रहीषुः । “इटो दोषों ग्रहेरपरोक्षायां" इस २९० सूत्र से इद् को सर्वत्र दीर्घ हो गया है। वह–परिकल्कने । रह—त्याग अर्थ में है। अरहीत् । दुवम् उद्गिरण-उगलने अर्थ में है। वमति—अवमीत, क्रमु-पाद विक्षेपण करना। अक्रमीत् । चम् छम् जम झम जिम-खाने अर्थ में है। अचमीत । अच्छामीत । अजमीत । अझमीत । अजिमीत् । व्यय-क्षय होना । अव्ययीत् । अय, वय, मय, पय, तय, चय, स्य, णय गति अर्थ में है। आयीत् । अवयीत् । अमयोत् । अपयीत् । अतयीत् । अचयीत् । अरयीत् । अन्यीत् । कण-निमीलन अर्थ में है । अकणीत् । क्षण क्षुण-हिंसा अर्थ में । अक्षणीत् । श्वस्जीवित रहना । अश्वसीत् । हनु-हिंसा
और गति अर्थ में है । 'अद्यतन्यां च वधादेश:' अद्यतनी में हन को वध आदेश हो जाता है । अवधीत् । इत्यादि टुणदि धातु समृद्धि अर्थ में है। ‘णो न:' सूत्र से न होकर इकार अनुबंध से 'नु' का आगम होकर अनन्दीत् । श्रंसु आंसु-अवधेसन अर्थ में । ध्वंस-गति अर्थ में। अश्रंसिष्ट अभ्रंसिष्ट । अध्वंसिष्ट । आत्मनेपद में हैं । व्ये-संवरण करना ।
___अविकरण में संध्यक्षरांत धातु को आकार हो जाता है ॥२५२ ॥
यम् रम् नम् और आकारांत धातु को परस्मैपद सिच् के आने पर इट् का आगम सकारपूर्वक होता है ॥२५३ ॥
यमु-उपरम होना । अयंसीत् अयंसिष्टां अयंसिषुः । रमु-क्रीडा करना । अरंसीत् अरंसिष्टां अरंसिषुः ।
| SR No. | 090251 |
| Book Title | Katantra Roopmala |
| Original Sutra Author | Sharvavarma Acharya |
| Author | Gyanmati Mataji |
| Publisher | Digambar Jain Trilok Shodh Sansthan |
| Publication Year | 1992 |
| Total Pages | 420 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Grammar |
| File Size | 10 MB |