SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 228
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ कातन्त्ररूपमाला सर्वेषां धातूनां विकरणानां च सार्वधातुके आत्मनेपदे परे पञ्चम्युत्तमवर्जिते गुणो न भवति । ब्रूते ब्रुवाते बुवते । ब्रू घे ब्रु वाथे बू ध्वे । बु वे ब्रू वहे ब्रू महे । अद्यात् अद्यातां अद्युः । अद्या: अद्यात अद्यात । अद्यां अद्याव अद्याम। शयीत शयीयातां शयीरन् । शयीथाः शयीयाथां शयीध्वं । शयीय शयीवहि शयीमहि । सप्तम्यां च ॥८८॥ सर्वेषां धातुविकरणानां गुणो न भवति सप्तम्यां च परस्मैपदे परे । ब्रूयात् ब्रू यातां व युः। बू याः ब्रू यातं ब्रूयात । ब्रूयां ब्रूयाव ब्रूयाम । ब्रुवीत बुवीयातां बुवीरन् । बुवीथा: ब्रुवीयाथां ब्रुवीवं । बुवीय ब्रुवीवहि बुधीमहि । अत्तु अत्तात् अत्ता अदन्तु । हुधुझ्या हेधिः ॥८९ ।। हुधुभ्यां परस्य हेर्धिर्भवति । अद्धि अत्तात् अत्तं अत्त । अदानि अदाव अदाम । शेतां शयातां शेरतां । शेष्व शयाथा शेध्वं । शयै शयावहै शयामहै । ब्रवीतु ब्रूतात् बूतां बुवन्तु । . हौ च ॥१०॥ सर्वेषां धातूनां गुणो न भवति हौ च परे । ब्रूहि ब्रूतात् ब्रूतं ब्रूत । बवाणि ब्रवाब बवाम। ब्रूतां बुवातां बुदना ! बाल ब्रुवाशं बध्न । लवै जनातहै बवामहै । अदोद् ॥११॥ अदः परयोर्दिस्योरादेरड् भवति । अवर्णस्याकारः॥१२॥ धातोरादेरवर्णस्याकारो भवति शस्तन्यादिपरतः । आदत् आत्ता आदन् । आद: आत्तं आत । आदं आव आय। अशेत अशयातां अशेरत । अशेथा: अशयाथां अशेध्वं । अशयि अशेवहि अशेमहि । अत: बूते । बू+आते हैं ८३वें सूत्र से ब्रुव् होकर ब्रुवाते बुवते बना । बहुवचन में आत्मने पद में ७९वें सूत्र से नकार का लोप हुआ है। बूते, बुवाते बुवते । बूषे ब्रुवाथे ब्रूध्ये । ब्रुवे ब्रूवहे बूमहे। अद् धातु सप्तमी में-अद्यात् शयीत । सप्तमी के परस्मैपद में सभी धातुओं और विकरण को गुण नहीं होता है ।।८८ ॥ अत: ब्रूयात् ब्रूयातां ब्रूयुः । आत्मने पद में ब्रू को ब्रुर होकर ब्रुधीत बुवीयातां बुवीरन् । अद् पंचमी में—अत्तु अत्तां अदन्तु । हु और धुट् से परे हि को 'धि' हो जाता है ॥८९ ।। अद् धि = अद्धि । 'बु हि' है। ___ "हि' के आने पर सभी धातुओं को गुण नहीं होता है ॥१०॥ ब्रूहि । बू आनि आव आम । पंचमी के उत्तम पुरुष में गुण होकर ब्रवाणि ब्रवाव बवाम बन गये आत्मने पदे में भी बू, ऐ आवहै आमहै। गुण होकर बवे, ब्रवावहै बवामहै। अद् अ दि, 'अद् द्' रहा अन् का लुक् हो गया है। अद् से परे दि और सि की आदि में अट् का आगम हो जाता है ॥९१ ॥ धातु के आदि के अवर्ण को आकार हो जाता है ॥९२ ।। हस्तनी, अद्यतनी, क्रियातिपत्ति विभक्ति के आने पर । अत: आदत् आत्तां आदन् । आद: आतं
SR No.090251
Book TitleKatantra Roopmala
Original Sutra AuthorSharvavarma Acharya
AuthorGyanmati Mataji
PublisherDigambar Jain Trilok Shodh Sansthan
Publication Year1992
Total Pages420
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari & Grammar
File Size10 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy