Page Text
________________
कातन्त्ररूपमाला
११६ स्रम् । स्रजौ । सज: । स्रक्षु । इत्यादि । झटवर्गान्ता अप्रसिद्धाः । तकारान्त: स्त्रीलिङ्गो विद्युच्छब्दः । विद्युत, विद्युत् । विद्युतौ । विद्युतः । इत्यादि । थकारान्तोऽप्रसिद्धः । दकारान्त: स्त्रीलिङ्गः शरद् शब्दः । शरत, शरद् । शरदौ । शरदः । एवं संविद् विषद् परिषद् प्रभृतयः । त्यद्शब्दस्य तु भेदः । त्यदाद्यत्वं । स्त्रियामादेत्यादिना
स्रो
लजि
त्वच्+सि है
"चवर्गदृगादीनां च” इस २५४वें सूत्र से विराम और व्यञ्जनादि विभक्ति के आने पर 'च' को 'ग्' हो गया एवं "पदांते धुटां प्रथमः सूत्र से विकल्प से प्रथम अक्षर होकर त्वक् त्वग् बना।
त्वच-छाल त्वक, त्वग त्वचौ त्वचः । त्वचे त्वाभ्याम् त्वाभ्यः है त्वक, त्वग् हे त्वचा हे त्वचः । वचः त्वाम्याम् त्वाच्यः त्वचम् त्वची त्वचः
त्वचः त्वचोः त्वचाम् त्वचा स्वाभ्याम् त्वग्भिः । त्वचि त्वचोः त्वक्षु 'वाच्' शब्द के रूप भी इसी प्रकार से चलेगे।। छकारान्त शब्द अप्रसिद्ध हैं। अब जकारान्त स्रज् शब्द है। स्रज्+सि = लक् स्रग् । पूर्वोक्त २५४वें सूत्र से ग् होकर रूप बन गया ।
स्रज्-माला स्रक्, स्रग् स्रजः
सम्भ्याम् स्त्रग्भ्यः हे सक, स्लग हे सजौ हे स्त्रजः
सग्भ्याम् स्नग्भ्यः खजम् सजो सजः
सजोः स्रजाम् सजा सगम्याम् स्रग्भिः
स्रजोः झ, ब और टवर्गान्त शब्द स्त्रीलिंग में अप्रसिद्ध हैं.। अब तकारान्त स्त्रीलिंग विद्युत् शब्द है।
विद्युत् + सि-विद्युत्, विद्युद् बना 1 'सि' का लोप होकर “वा विरामे” सूत्र से प्रथम अक्षर भी हो गया।
विद्युत्-बिजली विद्युत् , विद्युद् विद्युवौ विद्युतः । बिधुते विद्युभ्याम् विधुभ्यः हे विद्युत् विद्युन हे विधुतो हे विद्युतः । विद्युतः विद्युदण्याम् विद्युम्यः विद्युतम् विधुतो विद्युतः
| विद्युतः
विद्युतोः विद्युताम् विद्युता विद्युभ्याम् विद्युदिः । विद्युति विद्युतोः विद्युत्सु थकारान्त स्त्रीलिंग अप्रसिद्ध है। दकारान्त शरद् शब्द के रूप भी इसी प्रकार से चलेंगे।
शरद् शरत् शरद् शरदौ
शरदः शरदे
शरद्भ्याम् शरदभ्यः हे शरत् शरद हे शरदौ हे शरदः
शरदभ्याम् शरद्भ्यः शरदम् शरदो शरदः
शरदः शरदोः
शरदाम् शरदा शरभ्याम् शरदिः शरदि
शरदोः शरत्सु संविद, विपद् और परिषद् आदि के रूप भी इसी प्रकार से चलेंगे। त्यद् शब्द में कुछ भेद है । त्यद् + सि है।
f
| SR No. | 090251 |
| Book Title | Katantra Roopmala |
| Original Sutra Author | Sharvavarma Acharya |
| Author | Gyanmati Mataji |
| Publisher | Digambar Jain Trilok Shodh Sansthan |
| Publication Year | 1992 |
| Total Pages | 420 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Grammar |
| File Size | 10 MB |