Adi Puran Part 2

SR No.: 090011
Original Sutra Author: Jinsenacharya
Author: Pannalal Jain
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Publication Year: 2011
Total Pages: 566
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari, Mythology, & Story
File Size: 21 MB

Page 438

४२०
आदिपुराणम्
विदित्वा विष्टराकम्पाज्जयं संप्राप्य सादरः । नागपाशं शरं चार्द्धचन्द्रं दत्त्वा ययावसौ ॥३३॥ तं''सहस्रसहस्रांशुस्फुरदंशुप्रभास्वरम् । कौरवः शरमादाय वज्रकाण्डे प्रयोजयन् ॥३३६॥ हत एव सुतो भत्तुर्भुवोऽन नेति सम्भ्रमम् । नरविद्याधराधीशा महान्तमुदपादयन् ॥३३७॥ रथान्नव तथा दुष्टानष्टचन्द्रान् ससारथीन् । सशरो मस्मयामास शस्त्राणि च यथाऽशनिः ॥३३८॥ छिन्नदन्तकरो दन्तीवान्तको वा हतायुधः । भग्नमानः कुमारोऽस्थाद् धिक्कष्टं चेष्टितं विधेः ॥३३६॥ इति. दत्तग्रहं वीरं गज वा पादपाशकैः । अपायुधैरुपायज्ञेविधिज्ञस्तम जीग्रहत् ॥३०॥ तच्छौयं यत्पराभूतेःप्राक प्राप्तपरिभूतिभिः । यत्पश्चात्साहसं धाष्टात् "स द्वितीयः पराभवः ॥३४१॥ सोऽन्वयः स पिता ताहक पदं सा सैन्यसंहतिः । तस्याप्यासीदवस्थेयमुन्मार्ग के न पीडयेत् ॥३४२॥ वीरपट्टेन बद्धोऽयं चक्रिणानेन तत्सुतः । व्रणपट्टपदं नीतः पश्य कार्यविपर्ययम् ॥३४३॥ "पतत्पतङ्गसङ्काशमर्ककीर्तिमनायुधम् । स्वरथे स्थापयित्वोच्चरारुह्यानेकपं स्वयम् ॥३४॥ विपक्षखगभूपालान् नागपाशेन पाशिवत् । निष्पन्दं निर्जितारातियमंसीत् सिंहविक्रमान् ॥३४२॥
और न यह विद्या ही है ऐसा समझकर जयकुमार स्वयं युद्धके लिए तैयार हुआ, उसी समय उसका मित्र सर्पका जीव जो कि देव हुआ था आसन कम्पित होनेसे सब समाचार जानकर बड़े आदरके साथ जयकुमारके पाम आया और नागपाश तथा अर्द्धचन्द्र नामका बाण देकर चला गया.॥३३४-३३५।। जो हजार सूर्यकी चमकती हुई किरणोंके समान देदीप्यमान हो रहा था ऐसा वह बाण लेकर जयकुमारने अपने वज्रकाण्ड नामके धनुषपर चढ़ाया ॥३३६।। इस बाणसे चक्रवर्तीका पुत्र अवश्य ही मारा जायेगा यह जानकर - भूमिगोचरी और विद्याधरोंके अधिपति राजाओंने बड़ा भारी क्षोभ उत्पन्न किया ॥३३७।। उस बाणने नौ रथ, सारथिसहित आठों अर्धचन्द्र और सब बाण वज्रकी तरह भस्म कर दिये ॥३३८॥ जिसका मान भंग हो गया है ऐसा अर्ककीति, जिसके दाँत और कट गयो है ऐसे हाथीके समान अथवा जिसका शस्त्र नष्ट हो गया है ऐसे यमराजकी तरह चेष्टारहित खड़ा था इसलिए कहना पड़ता है कि देवको इस दुःख देनेवाली चेष्टाको धिक्कार हो ॥३३९॥ जिस प्रकार शस्त्ररहित किन्तु उपायको "जाननेवाले पुरुष पैरोंकी पाशसे दाँतोंको दबोचकर वीर हाथको पकड़ लेते हैं उसी प्रकार जयकुमारने अर्ककीतिको पकड़ लिया ॥३४०॥ तिरस्कार होनेके पहले-पहले जो लड़ना है वह शूरवीरता है और तिरस्कार प्राप्त कर धृष्टतावश जो पीछेसे लड़ता है वह दूसरा तिरस्कार है ।।३४१।। यद्यपि उस अर्ककीतिका लोकोत्तर वंश था, चक्रवर्ती पिता थे, युवराज पद था और भारी सेनाका, समूह उसके पास था तो भी उसकी यह दशा हुई इससे कहना पड़ता है कि दुराचार किसे पीड़ित नहीं करता है ? ॥३४२॥ चक्रवर्तीने जयकुमारको वीरपट्ट बाँधा था परन्तु इसने उनके पुत्रको घावोंकी पट्टियोंका स्थान बना दिया, जरा कार्यकी इस उलटपुलटको तो देखो ॥३४३॥ सब शत्रुओंको जीतनेवाले जयकुमारने अग्निपर पड़ते हुए पतंगके समान तथा हथियाररहित अर्ककीतिको अपने रथमें डालकर और स्वयं एक ऊँचे हाथीपर आरूढ़ होकर सिंहके समान पराक्रमी शत्रुभूत विद्याधर राजाओंको वरुणके
१ अर्द्धचन्द्रशरम् । २ सहस्ररवि । ३ जयकुमारः । ४ वजकाण्डकोदण्डे । ५ प्रवर्तयन् । ६ चक्रिणः १७. जयेन । ८ सम्भ्रान्तिम् । ९ उत्पादितवान् । १० अर्द्धचन्द्रबाणः । ११ कृतग्रहणम् । दन्तग्रहं ल०। १२ गजबन्धनकुशलः । १३ अपगतशस्त्रैः । १४ अर्ककीर्तिम् । १५ ग्राहयति स्म । १६ धृष्टत्वात् । १७ पतत्सूर्यसदृशम् । १८ पाशपाणिवत् भवन्तीत्यर्थः । 'प्रचेताः वरुणः पाशी यादसां पतिरप्पतिः' इत्यभिधानात् । १९ नियमितवान्।

Translation AI Generated

420
Adipurana
Knowing the tremor of the battle, Jayakumar, with great respect, received the serpent's noose and the crescent-shaped arrow from his friend, the serpent-god, who had come to him, knowing the news from the trembling of his seat. ||33-335|| Taking that arrow, which shone like a thousand suns, Jayakumar placed it on his bow, Vajrakanda. ||336|| Knowing that the son of the Chakravarti would surely be killed by this arrow, the rulers of the human and vidyadhara realms were greatly distressed. ||337|| That arrow, like a thunderbolt, consumed nine chariots, eight crescent-shaped arrows, and all the weapons along with their charioteers. ||338|| Arkkirti, whose pride was broken, stood like an elephant whose tusks were broken, or like Yama, whose weapons were destroyed, unable to act. Therefore, one must curse this act of the gods that brought such sorrow. ||339|| Just as a man skilled in strategy, though weaponless, captures a valiant warrior by seizing his feet with a noose and his teeth, so Jayakumar captured Arkkirti. ||340|| To fight before being scorned is valor, but to fight after being scorned, out of arrogance, is a second scorn. ||341|| Although Arkkirti had a noble lineage, a Chakravarti father, the position of a prince, and a vast army, he suffered this fate. This shows that evil conduct afflicts everyone. ||342|| The Chakravarti had bound Jayakumar with a warrior's belt, but he, in turn, made the son of the Chakravarti a place for bandages. Look at this reversal of fortune! ||343|| Jayakumar, the conqueror of all enemies, placed Arkkirti, who was like a moth flying towards fire and weaponless, in his chariot, and mounted a tall elephant himself, and like a lion, he subdued the enemy vidyadhara kings with the serpent's noose, like Varuna. ||344||
1. Crescent-shaped arrow. 2. Thousand suns. 3. Jayakumar. 4. Vajrakanda bow. 5. Placing. 6. Chakravarti. 7. Victory. 8. Distress. 9. Created. 10. Crescent-shaped arrow. 11. Received. 12. Skilled in binding elephants. 13. Weaponless. 14. Arkkirti. 15. Captured. 16. Arrogance. 17. Like a falling sun. 18. Meaning, like a noose. 'Pracheta, Varuna, the noose, the lord of the Yadas, the destroyer.' 19. Controlled.