Adi Puran Part 2

SR No.: 090011
Original Sutra Author: Jinsenacharya
Author: Pannalal Jain
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Publication Year: 2011
Total Pages: 566
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari, Mythology, & Story
File Size: 21 MB

Page 343

एकचत्वारिंशत्तम पर्व
३२५ एष धर्मप्रियः सम्राट् धर्मस्थानभिनन्दति । मत्वेति निखिलो लोकस्तदा धर्मे रतिं ज्यधात् ॥१०॥ स धर्मविजयी सम्राट् सद्वृत्तः शुचिरूर्जितः । 'प्रकृतिष्वनुरक्तोसु व्यधाद् धर्मक्रियादरम् ॥१०१॥ भरतो मिरतो धर्म वयं तदनुजीविनः । इति तद्वृत्तमन्वीयुमौलिबद्धा महीक्षितः ॥१०२॥ सोऽयं साधितकामार्थश्चक्री चक्रानुभावतः । चरितार्थद्वये तस्मिन् भेजे धमकतानताम् ॥१०३।। दानं पूजां च शीलं च दिने पर्वण्युपोषितम् । धर्मश्चतुर्विधः सोऽयमाम्नातो गृहमेधिनाम् ॥१०॥ ददौ दानमसौ सद्भ्यो मुनिभ्यो विहितादरम् । समेतो नवमिः पुण्यैः गुणैः सप्तभिरन्वितः ॥१०॥ सोऽदाद् विशुद्धमाहारं यथायोगं च भेषजम् । प्राणिभ्योऽभयदानं च दानस्यैतावती गतिः ॥१०६॥ जिनेषु भक्तिमातन्वंस्तत्पूजायां तिं दधौ । पूज्यानां पूजनाल्लोके पूज्यत्वमिति भावयन् ॥१०७॥ चैत्यचैत्यालयादीनां निर्मापणपुरस्सरम् । स चक्र परमामिज्यां कल्पवृक्षपृथुप्रथाम् ॥१०८॥ शीलानुपालने यत्रो मनस्यस्य विभोरभूत् । शीलं हि रक्षितं यत्नादात्मानमनुरक्षति ॥१०॥ व्रतानुपालनं शीलव्रतान्युक्तान्यगारिणाम् । स्थूल हिंसाविरत्यादिलक्षणानि च लक्षणः ॥११०॥ 'सभावनानि तान्येष यथायोगं प्रपालयन् । प्रजानां पालकः सोऽभूद् धौरेयो गृहमेधिनाम् ॥१११॥
पर्वोपवासमास्थाय” जिनागारे समाहितः । कुर्वन् सामयिकं सोऽधान्मुनिवृत्तं च तत्क्षणम् ॥१२॥ धर्मप्रिय हो गयी थी ॥९९।। यह सम्राट् स्वयं धर्मप्रिय है और धर्मात्मा लोगोंका सन्मान करता है यही मानकर उस समय लोग धर्म में प्रीति करने लगे थे ॥१००। वह चक्रवर्ती धर्मविजयी था, सदाचारी था, पवित्र था और बलिष्ठ था इसलिए ही वह अपनेपर प्रेम रखनेवाली प्रजामें धार्मिक क्रियाओंका आदर करता था अर्थात् प्रजाको धार्मिक क्रियाएँ करनेका उपदेश देता था ॥१०१॥ 'भरत धर्ममें तत्पर है और हम लोग उसके सेवक हैं' यही समझकर मुकुटबद्ध राजा उनके आचरणका अनुसरण करते थे । भावार्थ-अपने राजाको धर्मात्मा जानकर आश्रित राजा भी धर्मात्मा बन गये थे ॥१०२।। चक्रके प्रभावसे अर्थ और काम दोनों ही जिनके स्वाधीन हो रहे हैं ऐसे चक्रवर्ती भरत अर्थ और कामकी सफलता होनेपर केवल धर्ममें ही एकाग्रताको प्राप्त हो रहे थे ॥१०३।। दान देना, पूजा करना, शील पालन करना और पर्वके दिन उपवास करना यह गृहस्थोंका चार प्रकारका धर्म माना गया है ॥१०४।। नव प्रकारके पुण्य और सात गुणोंसे सहित भरत उत्तम मुनियोंके लिए बड़े आदरके साथ दान देते थे ॥१०५॥ वे विशुद्ध आहार, योग्यतानुसार औषधि और समस्त प्राणियोंके लिए अभय दान देते थे सो ठीक ही है क्योंकि दानकी यही तीन गति हैं ॥१०६।। संसारमें पूज्य पुरुषोंकी पूजा करनेसे पूज्यपना स्वयं प्राप्त हो जाता है ऐसा विचार करते हुए महाराज भरत जिनेन्द्रदेवमें अपनी भक्ति बढ़ाते हुए उनकी पूजा करने में बहुत ही संतोष धारण करते थे ॥१०७॥ उन्होंने अनेक जिनबिम्ब और जिनमन्दिरोंकी रचना कराकर कल्पवृक्ष नामका बहुत बड़ा यज्ञ ( पूजन ) किया था ॥१०८।। उनके मनमें शीलकी रक्षा करनेका प्रयत्न सदा विद्यमान रहता था सो ठीक ही है क्योंकि प्रयत्नपूर्वक रक्षा किया हुआ शील आत्माकी रक्षा करता है ॥१०९॥ व्रतोंका पालन करना शील कहलाता है और स्थूलहिंसाका त्याग करना ( अहिंसाणु व्रत ) आदि जो गृहस्थोंके व्रत हैं वे लक्षणोंके साथ पहले कहे जा चुके हैं ॥११०॥ उन व्रतोंको भावनाओं सहित यथायोग्य रीतिसे पालन करते हुए प्रजापालक महाराज भरत गृहस्थोंमें मुख्य गिने जाते थे ॥१११॥ वे पर्वके दिन उपवासकी प्रतिज्ञा लेकर चित्तको स्थिर कर सामायिक करते १ प्रजापरिवारेषु । २ भरतो निरतो ल०, म० । ईशनोऽभिरतो अ०, स०। ३ अनुगच्छन्ति स्म । ४ नृपाः । ५ स्वाधीन -ल०, म०, स०, अ०, प०। ६ धर्मे अनन्यतिताम् । 'एकतान अनन्यवृत्तिः' इत्यभिधानात् । ७ उपवासः । ८ कथितः । ९ मैत्रीप्रमोदादिभावनासहितानि । १० प्रतिज्ञां कृत्वा। -माध्याय ल०, प० । ११ सामायिककालपर्यन्तम् ।

Translation AI Generated

## Forty-fourth Chapter

325. This king, being Dharma-priya, honored the Dharma-sthana. Thinking, "The whole world will then take delight in Dharma," he made them do so. ||10||

This victorious king, being virtuous, pure, and strong, made the people who were attached to their nature, respect Dharma-kriya. ||101||

"Bharata is devoted to Dharma, and we are his followers," thinking thus, the crowned kings followed his conduct. ||102||

This king, whose desires were fulfilled by the power of his Chakra, attained single-mindedness in Dharma, having achieved both wealth and desires. ||103||

Giving charity, performing worship, observing vows, and fasting on festival days, these four are the Dharma prescribed for householders. ||104||

He gave charity to the virtuous munis, with great respect, accompanied by nine kinds of punya and seven virtues. ||105||

He gave pure food, medicine as needed, and protection to all beings. This is the three-fold path of charity. ||106||

He increased his devotion to the Jinas, and took great delight in their worship, thinking, "By worshipping the worthy, one becomes worthy in the world." ||107||

He performed the supreme worship of the Chakra, by constructing Chaityas, Chaitya-alaya, etc., and by performing the great Yajna called Kalpa-vriksha. ||108||

His mind was always engaged in observing vows, for a vow, protected with effort, protects the soul. ||109||

Observing vows is called Sila, and the vows of householders, such as the vow of non-violence, have been described earlier with their characteristics. ||110||

He observed these vows, along with their भावना, as appropriate, and thus, being the protector of his people, he was considered the foremost among householders. ||111||

He observed the fast on the festival day, and with a calm mind, performed Samayika, and at that time, he... ||112||