Adi Puran Part 1

SR No.: 090010
Original Sutra Author: Jinsenacharya
Author: Pannalal Jain
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Publication Year: 2004
Total Pages: 782
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari, Mythology, & Story
File Size: 27 MB

Page 549

विंशं पर्व
४५९
។
इति प्रह्लादिनीं वाचं तस्य पुण्यानुबन्धिनीम् । शुश्रुवान् भरताधीशः परां प्रीतिमवाप सः ॥ १५२ ॥ प्रीतः संपूज्य तं भूयः परं सौहार्द मुद्वहन् । गुरोर्गुणाननुध्यायन् प्रत्यगात् स स्वमालयम् ॥१५३॥ भगवानथ संजात बलवीर्यो महाधृतिः । भेजे परं तपोयोगं योगविज्जैन कल्पितम् ॥ १५४ ॥ मोहान्धतमसध्वंसकल्पा' सन्मार्गदर्शिनी । दिदीपेऽस्य मनोऽगारे समिद्धा बोधदीपिका ॥ १५५ ॥ गुणान् गुणास्थय पश्येद्दोषान् दोषधियापि यः । हेयोपादेयवित् स स्यात् क्वाज्ञस्य गतिरीडशी ॥१५६॥ ततस्तस्वपरिज्ञानात् गुणागुणविभागवित् । गुणेष्वासजति स्मासौ हित्वा दोषानशेषतः ॥ १५७ ॥ सावद्यविरतिं कृत्स्नामूरी कृत्य प्रबुद्धधीः । तद्भेदान् पालयामास व्रतसंज्ञाविशेषितान् ॥ १५८ ॥ दयाङ्गनापरिष्वङ्गः” सत्ये नित्यानुरक्तता । अस्तेयत्रततात्पर्य ब्रह्मचर्यैकतानता ॥ १५९॥ परिग्रहेष्वना "संगो विकाला शनवर्जनम् । व्रतान्यमूनि तस्सिदृध्ये " भावयामास भावनाः ॥ १६०॥ मनोगुप्तिर्व चोगुतिरीर्या" कायनियन्त्रणे । विष्वाणसमितिश्चेति प्रथमव्रतभावनाः ॥ १६१ ॥
จ
हुई थी || १५१ || इस प्रकार आनन्द उत्पन्न करनेवाले और पुण्य बढ़ानेवाले श्रेयान्सके वचन सुनकर भरत महाराज परमप्रीतिको प्राप्त हुए || १५२ || अतिशय प्रसन्न हुए महाराज भरतने राजा सोमप्रभ और श्रेयाम्सकुमारका खूब सम्मान किया, उनपर बड़ा स्नेह प्रकट किया और फिर गुरुदेव - वृषभनाथके गुणोंका चिन्तवन करते हुए अपने घरके लिए वापिस गये ॥ १५३ ॥ अथानन्तर आहार ग्रहण करनेसे जिनके बल और बीर्यकी उत्पत्ति हुई है जो महा धीरवीर और योगविद्या जाननेवाले हैं ऐसे भगवान वृषभदेव जिनेन्द्रदेवके द्वारा कहे हुए उत्कृष्ट तपोयोगको धारण करने लगे || १५४ || इनके मनरूपी मन्दिरमें मोहरूपी सघन अन्धकारको नष्ट करनेवाला, समीचीन मार्ग दिखलानेवाला और अतिशय देदीप्यमान ज्ञानरूपी दीपक प्रकाशमान हो रहा था ।। १५५॥ जो पुरुष गुणोंको गुण-बुद्धि से और दोषों को दोष-बुद्धिसे देखता है अर्थात् गुणोंको गुण और दोषोंको दोष समझता है वही हेय (छोड़ने योग्य) और उपादेय ( ग्रहण करने योग्य) वस्तुओंका जानकार हो सकता है। अज्ञानी पुरुषकी ऐसी अवस्था कहाँ हो सकती है ? ।। १५६ ।। वे भगवान् तत्वोंका ठीक-ठीक परिज्ञान होनेसे गुण और दोषोंके विभागको अच्छी तरह जानते थे इसलिए वे दोषोंको पूर्ण रूपसे छोड़कर केवल गुणों में ही आसक्त रहते थे ॥ १५७॥
अतिशय बुद्धिमान् भगवान् वृषभदेवने पापरूपी योगोंसे पूर्ण विरक्ति धारण की थी तथा उसके भेद जो कि व्रत कहलाते हैं उनका भी बे पालन करते थे || १५८|| दयारूपी स्त्रीका आलिंगन करना, सत्यव्रतमें सदा अनुरक्त रहना, अचौर्यव्रतमें तत्पर रहना, ब्रह्मचर्यको ही अपना सर्वस्व समझना, परिग्रहमें आसक्त नहीं होना और असमयमें भोजनका परित्याग करना; भगवान् इन व्रतोंको धारण करते थे और उनकी सिद्धिके लिए निरन्तर नीचे लिखी हुई भावनाओंका चिन्तवन करते थे ।। १५९ - १६० ॥ मनोगुप्ति, वचनगुप्ति, ईर्यासमिति, कायनियन्त्रण अर्थात् देखभाल कर किसी वस्तुका रखना- उठाना और विष्वाणसमिति अर्थात् आलोकित पानभोजन ये पाँच प्रथम अहिंसा, व्रतकी भावनाएँ हैं ||१६|| क्रोध
१. भूपः ल० । २. सुहृदयत्वम् । ३. आहारजनिता शक्तिः । ४. जिनानां संबन्धि कल्पः जिनकल्पस्तत्र भवम् । ५. सन्नद्धा । 'कल्पा सज्जा निरामया' इत्यभिधानात् । ६. गुणबुद्ध्या । ७. आसक्तो भवति स्म । ८. निवृत्तिम् । ९. अंगीकृत्य । १०. सावद्यविरतिभेदान् । ११. आलिङ्गनम् । १२. अनम्यवृत्तिता । 'एकतानोऽनन्यवृत्तिरेका ग्रे कायनावपि' इत्यभिधानात् । १३. अनासक्तिः । १४. रात्रिभोजनम् । १५. व्रतसिद्यर्थम् । १६. ईर्यासमितिः काय गुप्तिरित्यर्थः । १७. एषणासमितिः |

Translation AI Generated

## Chapter Twenty
**459**

Thus, the king of the Bharatas, having heard these words of Shreyans, which were both delightful and conducive to merit, attained great joy. || 152 ||

Filled with joy, he honored him greatly, displaying great affection. Reflecting on the qualities of his Guru, he returned to his palace. || 153 ||

Then, the Lord, born with great strength and fortitude, engaged in the supreme practice of austerity, as prescribed by the Jain scriptures. || 154 ||

In the chamber of his mind, the lamp of knowledge, burning brightly, dispelled the darkness of delusion, serving as a guide to the right path. || 155 ||

He who sees qualities with the eye of wisdom and faults with the eye of fault-finding, he alone is the knower of what is to be rejected and what is to be accepted. Where is the path of ignorance for such a one? || 156 ||

From that knowledge of the self, he became a knower of the division of qualities and faults. He was attached to qualities, completely abandoning all faults. || 157 ||

With a mind awakened, he embraced complete renunciation of all vices and diligently followed their divisions, as specified by the vows. || 158 ||

Embracing compassion, being constantly devoted to truth, being dedicated to non-stealing, and being single-minded in celibacy, || 159 ||

He cultivated non-attachment to possessions, avoidance of untimely meals, and the practice of vows. He contemplated these vows and their perfection. || 160 ||

Mind control, speech control, control of movement, body control, and the control of food and drink, these are the five primary vows of non-violence. || 161 ||