________________
७७
मुनितोषणी टीका स्तदर्थत्वाभावेन न तद्योग इदम्, कुप्यति कस्मै चिदित्याद्यसाध्वेवे'-ति। 'निन्दामि, गर्हामि' इत्यनयोस्तस्येत्यनेन प्रागुतन सम्बन्धस्तेन सावधयोगसम्बन्धिनी स्वसासिकी गुरुसाक्षिकी च निन्दा करोमीति निर्गलितोऽर्थः, तस्येत्यत्र सम्बन्धसामान्ये षष्ठयाः प्रागुक्तत्वात् । यद्वा 'आत्मान'-मित्यस्यैव मध्यमणिन्यायादेहलीदीपन्यायाद्वा व्युत्सृजामीत्यनेन निन्दामि, गर्हामि' इत्याभ्यां च सम्बन्धस्तेन सावधयोगकारिणमात्मानं जुगुप्से, व्युत्सृजामि=विविधभावनया विशिष्य वा परित्यजामीत्यर्थः ॥मू० १॥ साक्षी से होती है। अथवा निन्दा साधारण कुत्साको कहते हैं और गही अत्यन्त निन्दा को कहते हैं।
- इसका अर्थ यह होता है कि-हे भगवन् ! अतीत काल में सावध व्यापार करनेवाले आत्मा (आत्मपरिणति) को अनित्य आदि भावना भाकर त्यागता हूँ, निन्दा करता हूँ, गर्दी करता हूँ। जैसे घर की देहलीपर दीपक रखने से भीतर भी प्रकाश होता है और बाहर भी प्रकाश होता है, इसीको 'देहली-दीपक' न्याय कहते हैं, कहा भी है-'परै एक पद बीच में, दुहु दिस लागै सोय । सो है दीपक-देहरी, जानत है सब कोय ॥१॥ बीच में मणि जड देने से दोनों ओर मणिका प्रकाश होता है, यह 'मध्यमणि' न्याय कहलाता है, इसी प्रकार 'अप्पाणं' का दोनों के साथ सम्बन्ध होता है। अर्थात् सावध व्यापारवाली आत्मा को त्यागता हूँ और उसकी निन्दा करता हूँ तथा गर्दा करता हूँ॥सू० १॥ ગહ ગુરૂસાક્ષીએ થાય છે, અથવા નિંદા સાધારણ કત્સાને કહે છે અને ગહ અત્યંત નિદાને કહે છે.
આને અર્થ એ થાય છે કે હે ભગવન! અતીત કાળમાં દંડ (સાવદ્ય વ્યાપાર) કરનાર આત્મા (આત્મપરિણતિ) ને અનિત્ય આદિ ભાવના ભાવીને ત્યાગું છું, નિંદું છું, ગણું છું, જેમ ઘરની દેહેલી (ઉંબર) પર દી રાખવાથી અંદર પણ પ્રકાશ થાય છે અને બહાર પણ પ્રકાશ થાય છે તેને “દેહલી-દીપક ન્યાય” કહે છે. કહ્યું છે કે-પરે એક પદ બીચમેં, દુહ દિસ લાગે સેય. સે 3 h४-३७,' नत सम छोय. (1)' क्यमा भलि ही वाथी मे બાજુ મણિને પ્રકાશ થાય છે તેને “મધ્યમણિ-ન્યાય' કહે છે. એ જ રીતે