________________
अनुयोगचन्द्रिका टीका. १६ नयभेदेन द्रव्यावश्यकनिरूपणम् अतो य: प्यागमकारणत्वादात्मदेहादिकमागम वेनोक्त तदप्यौपचारिकम, अत
तदागमन्वेन न प्रतिपद्यन्ते । तस्मादेतन्मते द्रव्यावश्याय असंभाएवेति । उक्तामुपसंहरन्नाह-‘से तं आगम) दव्यावस्सयं' इति । तदेतदागमतो द्रकावश्यकम् ॥ मू० १५ ॥ ज्ञाता है तो वह उस में उपयुक्त है । अनुपयुक्त है तो वह उस का ज्ञाता नह है। अतः आश्यक शास्त्र के अनुपयुक्त ज्ञाता को लेकर जो आगमद्रव्याव यक की प्ररूपणा को ये शब्दादिनय स्वीकार नहीं करते हैं। क्योंकि ज्ञाता और अनुः युक्तता का समन्वय बैठता नहीं है। अनुपयुक्तता की स्थिति में वह आ.श्य शास्त्र का ज्ञाता ही नहीं हो साता है। ज्ञाता शब्द का अर्थ "उस संबन्धी ज्ञानवाला" ऐसा होता है । जब तत्संबन्धी ज्ञानवाला वह है तो इ. का तात्पर्य यही है कि वह ज्ञान के उपयोगवाला है। क्योंकि ज्ञान स्यं उपयोगरूप है। ये तीनों नय शुनर को आत्रित करके वस्तु को स्वीकार करते हैं। इसलिये जो “आगम के का ण होने से आत्मा तदधिष्ठित दह, और शब्द ये आगमरूप हैं" ऐसा कहा है। क्योकि ये आगमरूप से नही माने जाते हैं। इसलिये इन नयों के मन्तव्यानुसार आगम द्रव्या वश्यक असंभव ही है। इस तरह पूर्व प्रक्रान्त आगमद्रव्यावश्यक का स्वच्प इस प्रकार का कहा है।
(ઉપગ સંપન્ન) હેય. અને અનુપયુક્ત હોય તે તેને જ્ઞાતા જ ન હોય એ વાત જ સંભવી શકે છે. તેથી આવશ્યકશાસ્ત્રના અનુયુકત જ્ઞાતાની અને ક્ષિાએ જે આગમ વ્યાવશ્યકની પ્રરૂપણ કરી છે. એ પ્રરૂવણને આ શબ્દાદિ ત્રણ પ્રકારના યે સ્વીકાર કરતા નથી. કારણ કે જ્ઞાતા અને અનુપયુકતતાનો સમન્વય જ સંભવી શકતું નથી. અનુપયુકતાની સ્થિતિમાં તે આવશ્યકશાસ્ત્રને જ્ઞાતા જ સંભવી શકતો નથી. (જ્ઞ તા એટલે તેના સંબંધી જ્ઞાન ધરાવનારો.” આ પ્રકારનો અર્થ સમજવો) જે તે જ્ઞાતા હોય એટલે કે તે વિષયના જ્ઞાનથી સંપન્ન હેય. તે તેનું તાત્પર્ય એ જ છે કે તે જ્ઞાનના ઉપયોગવાળો (ઉપયુક્ત) છે. કારણ કે જ્ઞાન પિતે જ ઉપયોગરૂપ હોય છેઆ ત્રણે નય શુદ્ધ નયને આધારે વસ્તુને સ્વીકાર કરે છે. તેથી એવું જે કહેવામાં આવ્યું છે કે “આગમનાં કારણરૂપ હોવાથી આત્મા તદધિષ્ઠિત દેહ અને શબ્દ એ આગમરૂપ છે.” આ કથન પણ ઔપચારિક કથન જ છે. કારણ કે તેમને આગમરૂપ માનવામાં આવતા નથી. તેથી આ ત્રણે નયેની માન્યતા અનુસાર આગમદ્રવ્યાવયક સંભવિત જ નથી. આ રીતે પૂર્વપ્રકાત આગમવ્યાવશ્યકનું સ્વરૂપ આ પ્રકારનું કહ્યું છે.
