Page Text
________________ 48 શ્રી પ્રભાવક ચરિત્ર તેમાં કોઈ વિજયવર્મા નામે પણ રાજકર્તા થયો હોય તે નવાઈ નથી. પણ આ રાજાઓ જો સિધ્ધસેનના સહવાસી હતા એમ માનીયે તો વિક્રમાદિત્યના સમાનકાલનપણમાં વાંધો આવે છે. બીજી તરફ પરમ્પરાગાથાઓમાં સિદ્ધસેન દિવાકર માટે “કંચ વરિલg, સિદ્ધ રિવાજે ગામો " અર્થાત “વીર નિવણથી 500 વર્ષે સિદ્ધસેન દિવાકર થયા. " મહી નિશીથસૂત્રમાં પણ સિધ્ધસેન દિવાકરને ઉલેખ આવે છે. આ બધું જોતાં એટલું તો નિશ્ચિત છે કે સિદ્ધસેન દિવાકર પ્રસિદ્ધ પાલવંશી રાજા ધર્મપાલના પુત્ર દેવપાલના સમકાલીન તો કઈ રીતે નથી જ. સિદ્ધસેન એકવાર ભરૂચમાં આવ્યા ત્યારે ત્યાં બલમિત્રના પુત્ર ધનંજયરાજાનું રાજ્ય હેવાને પ્રબધમાં ઉલ્લેખ છે અને આ ઉપરથી એમના વિક્રમાદિત્યના સમકાલીન પણાને ટકે મલે છે, પણ આગળ ઉપર જોવાશે કે સિધ્ધસેનના સમયમાં બલમિત્રના પુત્રનું રાજ્ય હોવાને બિલકુલ સંભવ નથી. દેવપાલ રાજાના આગ્રહથી સિધસેને હાથી અને પાલખીની સવારીને સ્વીકાર કર્યો હતો. આ ઉપરથી જણાય છે કે તેઓ વિક્રમના પહેલા સૈકામાં ? નહિ પણ ચોથા પાંચમા સૈકામાં થયા હોવા જોઈયે; કારણ કે તે સમયમાં જ આવા પ્રકારને શિથિલાચાર જૈન શ્રમણમાં ચાલુ થયે હતો. પહેલાં નહિ, હવે આપણે એમને વાસ્તવિક સમય કયો તે વિચારીએ. વૃધ્ધવાદી પ્રસિધ્ધ અનુગધર આર્યસ્કન્દિલના શિષ્ય હોવાનું પ્રબંધકારે લખ્યું છે, અને અનુગધર સ્કેન્દિલાચાયને યુગપ્રધાનત્વ સમય અમારી ગણના પ્રમાણે વીર સંવત 827 થી 840 ( વિક્રમ 357 થી 370 ) સુધીમાં આવે છે. એ સમય દરમિયાન વૃધ્ધવાદીની દીક્ષા થઈ માની લઈયે તે એમના શિષ્ય સિદ્ધસેનને સમય વિક્રમના ચોથા સૈકાના અંતિમ ચરણ અને પાંચમા શતકના પૂર્વાર્ધમાં આવે છે અને આવી પરિસ્થિતિમાં સિધ્ધસેન દિવાકરને પ્રસિધ્ધ સંવત્સર પ્રવર્તક વિક્રમાદિત્યના નહિ પણ ગુપ્તવંશી રાજા દ્વિતીય ચન્દ્રગુપ્તના સહવાસી માની લઇયે તો હરકત જેવું નથી, કેમકે આ રાજા પણ ઘણો પ્રસિધ્ધ અને “વિકમાદિત્ય” આવી ઉપાધિધારણ કરનાર હતા. ગમે તેમ છે, પણ સિદ્ધસેન ચોથી પાંચમી સદી પછીના તો નહિ જ હોય, કેમકે એમના યુગપદુપયોગઠયવાદનું જૈન આગમાની પ્રાચીન ચૂણિમાં નિરાકરણ કરવામાં આવ્યું છે અને નિશીથચૂર્ણિમાં–કે જે વિક્રમની સાતમી સદીનો ટીકાગ્રન્થ છે. એમને 8-10 સ્થળે “સિદ્ધસેણુ ખમાસમણ” અને “સિદધસેણાયરિય” એ નામથી ઉલ્લેખ થયેલો છે અને તે ઉલ્લેખો ઉપરથી એમ પણ સ્પષ્ટ જણાય છે કે એમણે નિશીથસૂત્ર ઉપર ભાષ્ય અથવા તે જાતના ગાથાબધ્ધવિવરણ ગ્રન્થની રચના કરી હતી, અને નિશીથ ચૂર્ણિમાં એક સ્થલે તે ' સિધ્ધસેને " યોનિપ્રાભૂતના પ્રયોગથી ઘોડા બનાવ્યાને પણ ઉલ્લેખ મળી આવે છે. આથી એ ચોથી પાંચમી સદીના વ્યક્તિ હોવાનું સહજે સિધ્ધ થાય છે, કારણ કે અન્ય ભાષાકારે પણ લગભગ એ જ સમયમાં થઈ ગયા છે. - P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust
| SR No. | 036467 |
| Book Title | Prabhavak Charitra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Prabhachandrasuri |
| Publisher | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publication Year | 1931 |
| Total Pages | 459 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 446 MB |