________________ આગમસૂત્ર 12, ઉપાંગસૂત્ર 1, ઉવવાઈયા પતાકાતિપતાકાથી સુશોભિત હતું. ત્યાં સફાઈ માટે મોરપીંછી હતી. ત્યાં ઓટલો હતો. તે ચૈત્યની ભૂમિ ગોબરાદિથી લિપ્ત હતુ. ત્યાં ગોશીષ-સરસ-રક્ત ચંદનના પાંચે આંગળી અને હથેળી સહિત થાપા હતા. ત્યાં ચંદન કળશો અને ચંદન ચર્ચિત ઘટ હતા. તેના દ્વારના દેશભાગ તોરણોથી સજાવેલા હતા. જમીનથી ઉપર સુધીના ભાગને સ્પર્શતી મોટી-મોટી, ગોળ અને લાંબી અનેક પુષ્પમાળાઓ હતી. સરસ-સુગંધી પંચવર્ષી પુષ્પોનો ઢેર કરાયેલ હતો. કાળો અગરુ, પ્રવર કુંદરુષ્ક, તુરુષ્પ, ધૂપના મઘમઘાટથી તે ઉત્કૃષ્ટ ગંધવાળું અને રમણીય લાગતું હતું. ઉત્તમ સુગંધી ગંધથી ગંધિત અને ગંધવર્તી ભૂત (એવું તે ચૈત્ય લાગતું હતું.) તે ચૈત્ય નટ, નર્તક, જલ, મલ, મૌષ્ટિક, વેલંબક, પ્લવક, કથક, લાસક, આખ્યાયક, લેખ, મંખ, તૂણઇલ, તુંબવીણિક, ભોજક અને માગધથી યુક્ત હતું. બહુજન જાનપદમાં તેની કીર્તિ ફેલાઈ હતી. ઘણા ઉદાર પુરુષો માટે તે આહનીય-દાન દેવા યોગ્ય, પ્રાહ્મણીય-વારંવાર દાન દેવા યોગ્ય, અર્ચનીય-ચંદનાદિથી પૂજવા યોગ્ય, વંદનીય-સ્તુતિ આદિ દ્વારા વંદન યોગ્ય, નમસણીય-પંચાંગ નમસ્કાર યોગ્ય, પુષ્પાદિ વડે પૂજનીય, વસ્ત્રાદિથી સત્કારણીય, બહુમાન વડે સન્માનનીય, કલ્યાણ-મંગલ-દેવ-ચૈત્યરૂપ, વિનયપૂર્વક પર્યપાસનીય, દિવ્ય, સત્ય, દેવાધિષ્ઠિત, સન્નિહિત પ્રાતિહાર્ય, હજારો પ્રકારની પ્રજાને પ્રાપ્ત હતું. ઘણાં લોકો ત્યાં આવીને પૂર્ણભદ્ર ચૈત્યમાં પૂજા-અર્ચના કરતા હતા. સૂત્ર-૩ (અધૂરું...) તે પૂર્ણભદ્ર ચૈત્ય, એક મોટા વનખંડથી ચોતરફથી ઘેરાયેલ હતું. તે વનખંડ કૃષ્ણવર્ણ અને-કૃષ્ણકાંતિવાળુ, નીલવર્ણ-નીલકાંતિવાળુ, હરિતવર્ણ-હરિતકાંતિવાળુ હતું, શીતળ-શીતળછાયા, સ્નિગ્ધ-સ્નિગ્ધછાયા, તીવ્રતીવ્રાવભાસ, કૃષ્ણ-કૃષ્ણછાય, નીલ-નીલછાય, હરિત-હરિતછાય, શીત-શીતછાય, સ્નિગ્ધ-સ્નિગ્ધછાય, તીવ્રતીવ્રછાય, ગહન અને સઘન છાયાથી યુક્ત, રમ્ય અને મહામેઘ નિકુટંબ ભૂત તે વનખંડ હતું. સૂત્ર-૩ (અધૂરેથી...) તે વૃક્ષો ઉત્તમ મૂળ, કંદ, સ્કંધ, ત્વચા, શાખા, પ્રવાલ, પત્ર, પુષ્પ, ફળ અને બીજવાળા હતા. તે વૃક્ષો અનુક્રમે સુજાત, સુંદર, વૃત્તભાવ પરિણત હતા. તે એક સ્કંધ, અનેક શાખા, અનેક શાખા-પ્રશાખાના વિસ્તારવાળા હતા. તેના સઘન, વિસ્તૃત, બદ્ધ સ્કંધો અનેક મનુષ્ય દ્વારા ફેલાયેલ ભૂજાઓથી પણ ગૃહીત થઈ શકતા ન હતા. તેના પાંદડા છિદ્ર રહિત, સઘન, અધોમુખ, ઉપદ્રવરહિત હતા. તેના પીળા પાન ઝરી ગયા હતા. નવા-લીલા-ચમકતા પાનની. સઘનતાથી ત્યાં અંધારું અને ગહનતા દેખાતી હતી. નવા-તરુણ પાન, કોમલ-ઉજ્જવલ-હલતા એવા કિસલય, સુકુમાલ પ્રવાલ વડે શોભિત, ઉત્તમ કુરગ્ર શિખરથી શોભિત હતા. તે નિત્ય કુસુમિત(પુષ્પોથી પુષ્પિત), નિત્ય માયિત(નવી મંજરિઓથી મંજરિત), નિત્ય લવચિક, નિત્ય સ્તબકીય(ગુચ્છોથી સભર), નિત્ય ગુલયિત(લતાઓથી વીંટળાયેલ), નિત્ય ગોચ્છિક(પુષ્પ ગુચ્છોથી સુશોભિત), નિત્ય યમલિક(સમપંક્તિમાં સ્થિત), નિત્ય જુવલિક(બન્નેની જોડીમાં હોવાથી યુગલિત), નિત્ય વિનમિત(ફળોના ભારથી ઝુકેલ), નિત્ય પ્રણમિત(જમીન સુધી ઝુકેલ), નિત્ય કુસુમિત-માયિત-લવકીય-સ્તબકીય-ગુલયિતગોચ્છિક-ચમલિક-યુવલિક-વિનમિત-પરિણમિત-સુવિભક્ત-પિંડમંજરીરૂપ પોતપોતાના શિરોભૂષણથી અર્થાત અવતંસકોથી શોભતા હતા. તે વૃક્ષો ઉપર પોપટ, મોર, મેના, કોયલ, કોહંગક, ભૃગાંસ, કોંડલક, જીવ-જીવક, નંદીમુખ, કપિલ, પિંગલાક્ષ, કારંડ, ચક્રવાક, કલહંસ, સારસ આદિ અનેક પક્ષીગણ યુગલ દ્વારા શબ્દો કરાતા હતા, તેના ઉન્નત અને મધુર ઉલ્લાપ વડે તે વૃક્ષો ગુંજિત અને સુરમ્ય હતા. મદમાતા ભ્રમરો તથા ભ્રમરીઓના સમૂહ તથા મકરંદના લોભથી અન્યાન્ય સ્થાનોથી આવેલ વિવિધ જાતિના ભ્રમરની ગુનગુનાહટ વડે તે સ્થાન ગુંજાયમાન હતું. તે વૃક્ષ અંદરથી ફળ-ફૂલ વડે અને બહારથી પાન વડે ઢંકાયેલ હતું. પત્ર અને પુષ્પો વડે આચ્છાદિત અને મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(વિવાદ) આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 7