________________ આગમસૂત્ર 8, અંગસૂત્ર 8 અંતકૃત્-દશાંગ સૂત્ર આચાર-ગોચર આદિ શિક્ષાનુ પરીપાલન કરે છે. ત્યારે તે ગજસુકુમાલ અણગાર થયા. ઇર્યાસમિત યાવત્ ગુપ્ત બ્રહ્મચારી થયા. પછી તેઓ દીક્ષાના દિવસે જ મધ્યાહ્ન કાળે અરિષ્ટનેમિ અરહંત પાસે આવ્યા, આવીને ત્રણ વખત આદક્ષિણ-પ્રદક્ષિણા કરી, વંદન-નમસ્કાર કરીને પૂછ્યું - ભગવનું આપની અનુજ્ઞાથી હું મહાકાળ સ્મશાનમાં એક રાત્રિકી એવી મહા પ્રતિમા સ્વીકારીને વિચરવા ઇચ્છું છું. ભગવાને કહ્યું- હે દેવાનુપ્રિય ! સુખ ઉપજે તેમ કરો, વિલંબ ન કરો. ત્યારે ગજસુકુમાલ અણગારે ભગવંતની અનુજ્ઞા પામીને, તેઓને વંદન-નમન કરીને, ત્યાંથી-સહસ્સામ્રવન ઉદ્યાનથી નીકળ્યા, નીકળીને મહાકાળ સ્મશાને આવ્યા. આવીને સ્પંડિલ પડિલેહી, ઉચ્ચાર-પ્રસવણ ભૂમિને પડિલેહી, કંઈક નમી ગયેલી કાયા વડે યાવત્ બંને પગને સાથે રાખી ઊભા.અને એકરાત્રિની મહા પ્રતિમા સ્વીકારીને વિચરવા લાગ્યા. આ વખતે સોમિલ બ્રાહ્મણ સમિધ લેવાને દ્વારવતી નગરીથી બહાર પહેલાથી નીકળેલો, તે સમિધ-દર્ભકુશ-પાનને લઈને, ત્યાંથી પાછો વળ્યો. પછી મહાકાલ સ્મશાનમાં થોડે દૂરથી જતા જતા, સંધ્યાકાળ સમયે મનુષ્યનું ગમના-ગમન ઘટ્યું ત્યારે ત્યાં ગજસુકુમાલ અણગારને જોયા, જોઈને વૈર યાદ આવ્યું, આવવાથી ક્રોધ આદિ યુક્ત થઈને બોલ્યા - ઓ ગજસુકુમાલ ! અપ્રાર્થિતને પ્રાર્થનાર ! યાવત્ લજ્જારહિત ! મારી પુત્રી અને સોમશ્રી પત્નીની આત્મજા સોમા કન્યાને છોડીને મુંડીત અને દીક્ષિત થઇ ગયા છો. આ એ જ ગજસુકુમાર છે, જેણે જાતિ આદિથી બહિષ્કૃત થયેલ નથી તેવી સન્માનિત અને વિવાહ યોગ્ય-ભોગકાળમાં વર્તતી એવી મારી પુત્રીને છોડીને, મુંડ થઈને દીક્ષા લીધી. તો મારે ગજસુકુમાલનું વેર વાળવુ ઉચિત છે. એમ વિચાર્યું. એમ વિચારીને સર્વે દિશાઓમાં અવલોકન કર્યું, કરીને ભીની માટી લીધી. લઈને ગજસુકુમાલ અણગાર પાસે આવ્યા. આવીને તેમના મસ્તકે માટીની પાળ બાંધી, બાંધીને સળગતી ચિતામાંથી વિકસિત ખાખરાના પુષ્પ જેવા ખેરના અંગારને એક ઠીકરામાં ભરીને ગજસુકુમાલ અણગારના માથામાં નાંખ્યા, પછી ભયથી–ત્રાસથી જલદીથી ત્યાંથી નીકળ્યો યાવત્ જ્યાંથી આવેલ તે દિશામાં પાછો ગયો. ત્યારે ગજસુકુમાલના શરીરમાં ઉજ્જવલ, ભયંકર યાવત્ દુઃસહ્ય વેદના ઉત્પન્ન થઈ. ત્યારે ગજસુકુમાલે સોમિલ બ્રાહ્મણ પ્રતિ મનથી પણ દ્વેષ ન કરતા, તે ઉજ્જવલ વેદનાને યાવત્ સમ્ય પ્રકારે સહન કરી. ત્યારે તે વેદનાને યાવત્ સહેતા ગજસુકુમાલને શુભ પરિણામ-પ્રશસ્તાધ્યવસાય અને તદાવરક કર્મના ક્ષયથી કર્મરજને દૂર કરતા અપૂર્વકરણમાં પ્રવેશીને અનંત અનુત્તર યાવત્ શ્રેષ્ઠ કેવળ જ્ઞાન-દર્શન ઉત્પન્ન થયા. ત્યારપછી તેઓ સિદ્ધ થયા યાવત્ સર્વ દુઃખથી મુક્ત થયા. ત્યારે સમીપે રહેલા દેવોએ આ મુનિએ સમ્યફ આરાધના કરી’ એમ કહી દિવ્ય સુરભિ ગંધોદકની વૃષ્ટિ, પંચવર્તી પુષ્પ નિપાત, વસ્ત્ર ક્ષેપ, દિવ્ય ગીત-ગંધર્વ-નિનાદ કર્યા. ત્યારપછી તે કૃષ્ણ વાસુદેવ બીજે દિવસે, પ્રભાત થતા યાવતુ સૂર્ય ઊગ્યા પછી સ્નાન કરી યાવત્ વિભૂષિત થઈ ઉત્તમ હાથીએ આરૂઢ થઈ, કોરંટ પુષ્પની માળાયુક્ત છત્ર ધારણ કરી, શ્વેત ચામર વડે વીંઝાતા, મહાભટના. વિસ્તારવાળા સમૂહથી વીંટળાઈને, દ્વારાવતી નગરીની મધ્યેથી અરિષ્ટનેમિ અરહંત હતા, ત્યાં જવાને નીકળ્યા. ત્યારે દ્વારવતી નગરીની વચ્ચોવચ્ચથી નીકળતા એક પુરુષને જોયો. તે જીર્ણ, જરા જર્જરીત દેહવાળો યાવત્ કલાંત(થાકેલો), એક મોટા ઇંટોના ઢગલામાંથી એક-એક ઇંટને લઈને બહારની શેરીમાંથી ઘરમાં પ્રવેશતો જોયો. ત્યારે કૃષ્ણ વાસુદેવે તેની અનુકંપાથી શ્રેષ્ઠ હાથીના સ્કંધે રહીને જ, એક ઇંટ લીધી, લઈને બહારના રચ્યપથથી ઘરની અંદર પ્રવેશ્યા ઇંટ મૂકી.ત્યારે કૃષ્ણ વાસુદેવે એક ઇંટ ગ્રહણ કરતા અનેક પુરુષે તે મોટા ઇંટના મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(અંતકૃત્ દશા)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 14