________________ આગમસૂત્ર 6, અંગસૂત્ર 6 જ્ઞાતાધર્મકથાંગસૂત્ર ભેદે - શસ્ત્રપરિણત, અશસ્ત્રપરિણત. જે અશસ્ત્ર પરિણત છે, તે શ્રમણ નિર્ચન્થોને અભક્ષ્ય છે. શસ્ત્ર પરિણત બે ભેદે - પ્રાસુક અને અપ્રાસુક. તેમાં અપ્રાસુક તે ભક્ષ્ય નથી. જે પ્રાસુક છે, તે બે ભેદે - યાચિત, અયાચિત. તેમાં જે અયાચિત, તે અભક્ષ્ય છે. યાચિત બે ભેદે - એષણીય, અનેષણીય. જે અનેષણીય તે અભક્ષ્ય છે. એષણીય બે ભેદેપ્રાપ્ત, અપ્રાપ્ત. અપ્રાપ્ત છે તે અભક્ષ્ય છે, જે પ્રાપ્ત છે, તે નિર્ચન્થોને ભક્ષ્ય છે. આ કારણે શુક્ર ! એમ કહ્યું કે સરિસવયા. ભક્ષ્ય પણ છે, અભક્ષ્ય પણ છે. આ પ્રમાણે કુલત્થા પણ જાણવા. વિશેષ એ કે - સ્ત્રીકુલત્થા અને ધાન્યકુલત્થા. સ્ત્રીકુલત્થા ત્રણ ભેદે - કુળવધૂ, કુલમાતા, કુલપુત્રી. ધાન્ય કુલત્થા પણ પૂર્વવત્ જાણવા. એ પ્રમાણે ‘માસ' પણ જાણવા. તેમાં વિશેષતા એ છે કે - ‘માસ' ત્રણ ભેદે છે - કાલમાસા, અર્થમાસા, ધાન્યમાસા. કાલમાસા બાર ભેદે છે - શ્રાવણ યાવત્ અષાઢ. તે અભક્ષ્ય છે. અર્થમાસા બે ભેદે છે - હિરણ્યમાસા, સુવર્ણમાસા. તે અભક્ષ્ય છે. ધાન્યમાસા તેમજ છે. આપ એક છો ? બે છો ? અનેક છો ? અક્ષય છો ? અવ્યય છો ? અવસ્થિત છો ? અનેક ભૂત-ભાવ-ભાવિ છો ? હે શુક્ર ! હું એક છું, બે છું, અનેક છું, અક્ષય છું, અવ્યય છું, અવસ્થિત છું, અનેક ભૂત-ભાવ-ભાવિક છું. ભગવન્! એમ કેમ કહ્યું? દ્રવ્યાર્થપણે હું એક છું, જ્ઞાન-દર્શનતાથી બે છું, પ્રદેશાર્થતાથી અક્ષય છું, અવ્યય, છું, અવસ્થિત છું, ઉપયોગાર્થતાથી અનેકભૂત-ભાવિ-ભવિક છું. આ રીતે તે શુક્ર બોધ પામ્યો, થાવસ્ત્રાપુત્રને વાંદી, નમીને આમ કહ્યું- ભગવદ્ ! આપની પાસે કેવલિપ્રજ્ઞપ્ત ધર્મ સાંભળવા ઇચ્છું છું. ધર્મકથા કહી. ત્યારે તે શુક્ર પરિવ્રાજક, થાવસ્ત્રાપુત્ર પાસે ધર્મ સાંભળી, સમજીને આમ બોલ્યો - હે ભગવન્ ! હું હજાર પરિવ્રાજક સાથે પરિવરીને આપની પાસે મુંડ થઈ દીક્ષિત થવા ઇચ્છું છું. સુખ ઉપજે તેમ કરો, યાવત્ ઇશાન ખૂણામાં ત્રિદંડક યાવત્ ગેરુવસ્ત્રોને એકાંતમાં મૂકીને સ્વયં જ શિખા ઉખાડી નાંખી, પછી થાવસ્ત્રાપુત્ર પાસે મુંડ થઈને યાવત્ પ્રવ્રજિત થઈ સામાયિકાદિ ચૌદ પૂર્વે ભણ્યા. પછી થાવસ્ત્રાપુત્રે શુક્રને હજાર સાધુ શિષ્યરૂપે આપ્યા. ત્યારે થાવસ્ત્રાપુત્ર સૌગંધિકાના નીલાશોક ઉદ્યાનથી નીકળ્યા. નીકળીને બાહ્ય જનપદ વિહારથી વિચરે છે. ત્યારે તે થાવસ્ત્રાપુત્ર હજાર અણગાર સાથે પરિવરીને પુંડરીક પર્વતે આવ્યા. પછી પુંડરીક પર્વતે ધીમે ધીમે ચઢે છે, ચઢીને ઘનમેઘ સદશ દેવોના આગમન રૂપ પૃથ્વીશિલાપટ્ટને યાવત્ પાદપોપગમન અનશન કર્યું. ત્યારે તે થાવસ્ત્રાપુત્ર ઘણા વર્ષોનો શ્રામાણ્ય પર્યાય પાળીને માસિકી સંલેખના વડે 60 ભક્તોને અનશના વડે છેદીને યાવત્ ઉત્તમ કેવળજ્ઞાન-દર્શન પામીને પછી સિદ્ધ થઈ, મુક્ત થયા. 68. ત્યારે તે શુક્ર અણગાર અન્ય કોઈ દિવસે શૈલકપુરનગરમાં સુભૂમિભાગ ઉદ્યાનમાં પધાર્યા, પર્ષદા નીકળી, શૈલક નીકળ્યો, ધર્મ સાંભળ્યો. વિશેષ એ કે - હે દેવાનુપ્રિય ! પંથક આદિ 500 મંત્રીઓને પૂછીને મંડુક કુમારને રાજ્યમાં સ્થાપી, પછી આપની પાસે મુંડ થઈને, ઘરથી નીકળી દીક્ષા લેવા ઇચ્છું છું. જેમ સુખ ઉપજે તેમ કરો. ત્યારે તે શૈલક રાજા શૈલકપુર નગરે પ્રવેશ્યો. પ્રવેશીને પોતાના ઘેર બાહ્ય ઉપસ્થાનશાળામાં આવ્યો, આવીને સિંહાસને બેઠો. પછી તે શૈલક રાજાએ પંથક આદિ 500 મંત્રીઓને બોલાવીને કહ્યું - હે દેવાનુપ્રિયો! મેં શુક્ર અણગાર પાસે ધર્મ સાંભળ્યો, તે જ ધર્મ મને ઇચ્છિત, પ્રતિષ્ઠિત, રુચિકર છે. હે દેવાનુપ્રિયો! હું સંસાર ભયથી ઉદ્વિગ્ન થઈને યાવત્ પ્રવ્રજ્યા લેવા ઇચ્છું છું. હે દેવાનુપ્રિયો ! તમે શું કરશો ? ક્યાં રહેશો ? તમારી હાર્દિક ઇચ્છા શું છે? ત્યારે તે પંથક આદિએ શૈલક રાજાને આમ કહ્યું - જો તમે સંસાર છોડી યાવત્ દીક્ષા લો, તો દેવાનુપ્રિય ! હું કોણ આધાર કે આલંબન છે ? અમે પણ સંસાર ભયથી ઉદ્વિગ્ન છીએ યાવતું દીક્ષા લઈશું. જ્યાં આપ અમારા ઘણા કાર્યોમાં અને કારણોમાં મુખ્ય છો તેમ યાવત્ દીક્ષિત થઈને પણ ઘણા કાર્યોમાં યાવત્ ચકુભૂત થશો. ત્યારે તે શૈલકે, પંથક આદિ 500 મંત્રીઓને કહ્યું - હે દેવાનુપ્રિયો ! જો તમે સંસારથી ઉદ્વિગ્ન થઈ યાવતુ. પ્રવજ્યા લેવા ઇચ્છો છો તો હે દેવાનુપ્રિયો ! પોત-પોતાના કુટુંબોમાં મોટા પુત્રને કુટુંબ મધ્યે સ્થાપીને મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(જ્ઞાતાધર્મકથા)” આગમસૂત્ર અનુવાદ Page 51