________________ આગમસૂત્ર 6, અંગસૂત્ર 6 જ્ઞાતાધર્મકથાંગસૂત્ર યાવત્ મનોગત સંકલ્પ ઉત્પન્ન થયો. નિત્યે હું આ ઉદાર આદિ તપ કર્મથી પૂર્વવત્ કૃશ થયેલ છે યાવત્ બોલીશ એમ વિચારતા પણ થાકી જઉં છું. હજી પણ મારામાં ઉત્થાન(ઉઠવાની શક્તિ), કર્મ(કાર્ય કરવાની શક્તિ), બળ, વીર્ય, પુરુષાકાર પરાક્રમ, શ્રદ્ધા, ધૃતિ, સંવેગ છે, તો જ્યાં સુધી મારામાં ઉત્થાનાદિ છે, યાવત્ મારા ધર્માચાર્ય, ધર્મોપદેશક શ્રમણ ભગવંત મહાવીર, જિન, સુહસ્તી વિચરે છે, ત્યાં સુધીમાં મારે શ્રેયસ્કર છે કે કાલે રાત્રિ વીત્યા પછી, પ્રભાત થયા પછી યાવત્ તેજથી જ્વલંત સૂર્ય ઊગતા ભગવંતને વાંદી-નમીને શ્રમણ ભગવંત મહાવીરની અનુજ્ઞા પામીને સ્વયં જ પાંચ મહાવ્રત આરોપીને, ગૌતમાદિ શ્રમણ નિર્ચન્થ, નિર્ચન્થીઓને ખમાવીને, તથારૂપ કૃતાદિ સ્થવિરો સાથે વિપુલ પર્વતે ધીમે-ધીમે ચઢીને સ્વયં જ ઘન મેઘ સદશ પૃથ્વીશિલાપટ્ટક પ્રતિલેખીને, સંલેખના સ્વીકાર કરી, ભોજન-પાનનો ત્યાગ કરીને પાદપોપગમન અનશન ધારણ કરીને. કાળ(મૃત્યુ)ની અપેક્ષા રાખ્યા વિના વિચરીશ. આ પ્રમાણે વિચાર્યું. વિચારીને કાલે રાત્રિ વીતતા, પ્રભાત થયા પછી યાવત્ સૂર્ય જ્વલંત થતા ભગવંત મહાવીર પાસે આવે છે, આવીને ભગવંતને ત્રણ વખત આદક્ષિણ-પ્રદક્ષિણ કરે છે. કરીને વાંદી-નમીને ઉચિત સ્થાને શુશ્રુષા કરતા, નમન કરતા, અભિમુખ, વિનયપૂર્વક અંજલિ જોડી, પર્યુપાસના કરે છે. મેઘ એમ આમંત્રી ભગવંતે મેઘને કહ્યું - નિશે હે મેઘ ! રાત્રિમાં મધ્યરાત્રિ કાળ સમયે ધર્મજાગરિકા થકી જાગરણ કરતા, આવા સ્વરૂપે આધ્યાત્મિક યાવત્ સંકલ્પ થયો કે- નિશે હું આ ઉદાર તપો કર્મથી શુષ્ક બની યાવત્ તું અહીં આવ્યો. હે મેઘ! આ અર્થ સમર્થ છે? હા, છે. હે દેવાનુપ્રિય ! સુખ ઉપજે તેમ કર, પ્રમાદ ન કર. ત્યારે તે મેઘ અણગાર શ્રમણ ભગવંત મહાવીરની અનુજ્ઞા પામીને હૃષ્ટ યાવત્ પ્રસન્ન હૃદયી થઈ, ઉત્થાનથી ઊઠીને ભગવંતને ત્રણ વખત આદક્ષિણ પ્રદક્ષિણા કરે છે, કરીને વાંદી-નમીને સ્વયં જ પાંચ મહાવ્રત આરોપે છે, આરોપીને, ગૌતમાદિ શ્રમણ નિર્ચન્થ, નિર્ચન્થીઓને ખમાવે છે, ખમાવીને તથારૂપ કૃતાદિ સ્થવિરોની સાથે વિપુલ પર્વતે ધીમે ધીમે ચડે છે, ચડીને સ્વયં જ ઘનમેઘ સદશ પૃથ્વીશિલા પટ્ટકને પડિલેહે છે, પડિલેહીને ઉચ્ચાર-પ્રસવણ ભૂમિને પડિલેહે છે. પછી દર્ભસંસ્તારકને પાથરે છે, પછી તેના ઉપર આરૂઢ થાય છે. પૂર્વાભિમુખ પલ્ચકાસને બેસીને, બે હાથ જોડી, મસ્તકે અંજલિ કરીને આ પ્રમાણે બોલ્યા અરિહંત ભગવંત યાવત્ સિદ્ધિને પ્રાપ્ત ભગવંતોને નમસ્કાર થાઓ. મારા ધર્માચાર્ય યાવત્ સિદ્ધિગતિ પ્રાપ્તિની ઇચ્છાવાળા શ્રમણ ભગવંત મહાવીરને નમસ્કાર થાઓ. ત્યાં રહેલ ભગવંતને અહીં રહેલ હું વંદુ છું. એ પ્રમાણે વંદનનમન કરે છે, વાંદી-નમીને આમ કહ્યું - પૂર્વે પણ મેં ભગવંત પાસે સર્વે પ્રાણાતિપાતના પચ્ચકખાણ કર્યા છે. સર્વે મૃષાવાદ, અદત્તાદાન, મૈથુન, પરિગ્રહના પ્રત્યાખ્યાન તથા ક્રોધ, માન, માયા, લોભ, રાગ, દ્વેષ, કલહ, અભ્યાખ્યાન, પૈશુન્ય, પરપરિવાદ, અરતિરતિ, માયામૃષા, મિથ્યાદર્શનશલ્યનો ત્યાગ કર્યો છે. અત્યારે પણ હું તેમની જ સમીપે સર્વે પ્રાણાતિપાત યાવત્ મિથ્યાદર્શનશલ્યનો ત્યાગ કરું છું. સર્વે અશન-પાન-ખાદિમ-સ્વાદિમ ચારે પ્રકારના આહારને જાવજીવ પચ્ચકખું છું. આ શરીર, જે ઈષ્ટ-કાંત-પ્રિય છે ચાવતુ વિવિધ રોગાંતક, પરીષહ-ઉપસર્ગ સ્પર્શે નહીં, એ રીતે રક્ષા કરી છે. ચરમ શ્વાસોચ્છવાસ પર્યન્ત તેને વોસિરાવું છું. આ પ્રમાણે કહીને સંલેખનાને અંગીકાર કરીને, પાદપોપગમન અનશન સ્વીકારી. કાળ(મૃત્યુ)ને ન અપેક્ષતા વિચરે છે. ત્યારે તે સ્થવિર ભગવંતો મેઘ અણગારની અગ્લાનપણે સેવા કરે છે. ત્યારે તે મેઘ અણગાર, ભગવંતના તથારૂપ સ્થવિરો પાસે સામાયિકાદિ ૧૧-અંગો ભણીને બહુ પ્રતિપૂર્ણ બાર વર્ષ શ્રામય પર્યાય પાળીને, માસિકી સંલેખના વડે આત્માને ઝોષિત કરીને, 60 ભક્તને અનશન વડે છેદીને, આલોચના-પ્રતિક્રમણ કરીને, શલ્યોને ઉદ્ધરીને, સમાધિ પામી, અનુક્રમે કાળધર્મ મૃત્યુ. પામ્યા. ત્યારે તે સ્થવિર ભગવંતે મેઘ અણગારને અનુક્રમે કાળધર્મ પામેલા જાણીને, પરિનિર્વાણ નિમિત્તે કાયોત્સર્ગ કરે છે, કરીને મેઘના ઉપકરણાદિ ગ્રહણ કર્યા, કરીને વિપુલ પર્વતે ધીમે ધીમે ચડ્યા, ચડીને ગુણશીલ ચૈત્યે શ્રમણ ભગવંત મહાવીર પાસે આવ્યા. આવીને ભગવંત વંદન-નમસ્કાર કર્યા, કરીને આ પ્રમાણે કહ્યું - નિશ્ચ આપ દેવાનુપ્રિયના અંતેવાસી મેઘ નામે અણગાર, જે પ્રકૃતિભદ્રક યાવત્ વિનિત હતા, તે આપ મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(જ્ઞાતાધર્મકથા)” આગમસૂત્ર અનુવાદ Page 32