________________ આગમસૂત્ર 6, અંગસૂત્ર 6 જ્ઞાતાધર્મકથાંગસૂત્ર અધ્યયન.૧૯ પુંડરીક સૂત્ર-૨૧૩ થી 219 213. ભગવન્! જો શ્રમણ ભગવંત મહાવીર સ્વામીએ જ્ઞાતાધર્મકથાના અઢારમાં અધ્યયનનો આ અર્થ કહ્યો છે, તો ભગવંતે ઓગણીસમાં જ્ઞાતઅધ્યયનનો અર્થ શું કહ્યો છે? હે જંબૂ ! શ્રમણ ભગવંત મહાવીરે તે કાળે, તે સમયે આ જ જંબૂદ્વીપ દ્વીપમાં પૂર્વવિદેહમાં સીતા મહાનદીના ઉત્તરદિશા તરફના કિનારે નીલવંત પર્વતની દક્ષિણે, ઉત્તરી સીતામુખ વનખંડની પશ્ચિમે એકશૈલ વક્ષસ્કાર પર્વતની. પૂર્વે પુષ્કલાવતી વિજય કહી છે, તે પુંડરિકિણી નામે રાજધાની છે, તે નવ યોજન વિસ્તીર્ણ અને બાર યોજન લાંબી યાવતુ પ્રત્યક્ષ દેવલોક રૂપ અને પ્રાસાદીય હતી. તે પુંડરિકિણી નગરીની ઉત્તર-પૂર્વ દિશામાં નલિનીવન ઉદ્યાન હતું, તે પુંડરિકિણી રાજધાનીમાં મહાપદ્મ રાજા હતો. તેને પદ્માવતી નામે રાણી હતી. તે મહાપદ્મ રાજાના પુત્રો, પદ્માવતી રાણીના આત્મજો બે કુમારો હતા - પુંડરીક અને કંડરીક, તે બંને સુકુમાલ હાથપગ વાળા હતા, પુંડરીક યુવરાજ હતો. તે કાળે, તે સમયે સ્થવિરો આવ્યા. મહાપદ્મ રાજા નીકળ્યો, ધર્મ સાંભળી, પુંડરીકને રાજ્યમાં સ્થાપી, દીક્ષા લીધી. પુંડરીક રાજા થયો, કંડરીક યુવરાજ થયો. મહાપદ્મ અણગાર ચૌદ પૂર્વે ભણ્યા. પછી સ્થવિરો બાહ્ય જનપદ વિહારે વિહરવા લાગ્યા. ત્યારપછી તે મહાપદ્મ ઘણા વર્ષો શ્રમણ્ય પાળી, યાવત્ સિદ્ધ થયા. 214. ત્યારપછી સ્થવિરો કોઈ દિવસે ફરી પુંડરિકિણી રાજધાનીના નલિનીવન ઉદ્યાનમાં પધાર્યા. પુંડરીક રાજા નીકળ્યો. કંડરીક ઘણા લોકોના શબ્દો સાંભળી, મહાબલ માફક યાવત્ પર્યુપાસે છે. સ્થવિરોએ ધર્મ કહ્યો પંડરીક શ્રાવક થઈ યાવત્ પાછો ગયો. ત્યારે કંડરીક ઉત્થાનથી ઉડ્યો, ઉઠીને યાવત્ જેમ આપ કહો છો. વિશેષ એ કે પુંડરીક રાજાને પૂછીને, આપની પાસે યાવત્ દીક્ષા લઈશ. ' હે દેવાનુપ્રિય ! સુખ ઉપજે તેમ કરો. ત્યારે કંડરીક યાવત્ સ્થવિરોને વાંદી, નમી, તેમની પાસેથી નીકળ્યો. તે જ ચાતુર્ઘટ અશ્વરથમાં બેસી યાવત્ ઊતરીને પુંડરીક રાજા પાસે આવ્યો. બે હાથ જોડી યાવત્ પુંડરીકને કહ્યું - હે દેવાનુપ્રિય ! મેં સ્થવિરો પાસે યાવત્ ધર્મ સાંભળ્યો, તે ધર્મ મને રુચ્યો છે, યાવત્ હું દીક્ષા લેવા ઇચ્છું છું, ત્યારે પુંડરીકે કંડરીકને કહ્યું- હે દેવાનુપ્રિય ! તું અત્યારે મુંડ યાવત્ પ્રવ્રજિત ન થા. હું તને મહા રાજ્યાભિષેકથી અભિસિંચિત કરીશ. ત્યારે કંડરીકે પુંડરીક રાજાની આ વાતનો આદર ન કર્યો. યાવતું મૌન રહ્યો. ત્યારે પુંડરીક રાજાએ કંડરીકને બીજી વખત પણ આમ કહ્યું - યાવત્ તે મૌન જ રહ્યો. ત્યારે પુંડરીક, કંડરીક કુમારને જ્યારે ઘણી આઘવણા, પન્નવણાદિથી સમજાવી ન શક્યો, ત્યારે ઇચ્છારહિતા પણે, આ વાત માટે અનુજ્ઞા આપી યાવત્ નિષ્ક્રમણાભિષેકથી અભિષિક્ત કર્યો, યાવત્ સ્થવિરોને શિષ્યભિક્ષા આપી. દીક્ષા લઈ અણગાર થયા અને અગિયાર અંગ ભણ્યા. ત્યારે સ્થવિર ભગવંતો કોઈ દિવસે પુંડરિકિણી નગરીના નલિનીવન ઉદ્યાનથી નીકળ્યા, બહારના જનપદ વિહારમાં વિચરવા લાગ્યા. 215. ત્યારે તે કંડરીક અણગારને તેવા અંત, પ્રાંત ઇત્યાદિ આહારથી ઇત્યાદિ બધું શૈલકાચાર્ય માફક કહેવું યાવત્ દાહજવર ઉત્પન્ન થતા ગ્લાન થઈ વિચરવા લાગ્યા. ત્યારપછી કોઈ દિવસે સ્થવિરો પુંડરિકિણી નગરીએ આવ્યા, નલિનિવનમાં સમોસર્યા. પુંડરીક નીકળ્યો, ધર્મ સાંભળ્યો. પછી તે કંડરીક અણગાર પાસે આવ્યો, કંડરીકને વંદન-નમસ્કાર કર્યા. કંડરીક અણગારના શરીરને સર્વ બાધાયુક્ત, સરોગી જોઈને સ્થવિર ભગવંતો પાસે ગયો. જઈને સ્થવિરોને વાંદી-નમીને કહ્યું - હે ભગવન્! હું કંડરીક અણગારની યથાપ્રવૃત્ત ઔષધ-ભૈષજ વડે યાવત્ ચિકિત્સા કરાવવા ઇચ્છું છું, તો આપ મારી યાનશાળામાં પધારો. ત્યારે સ્થવિર ભગવંતોએ પુંડરીકની વતને સ્વીકારી યાવત્ આજ્ઞા લઈ વિચરવા લાગ્યા. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(જ્ઞાતાધર્મકથા)” આગમસૂત્ર અનુવાદ Page 129