________________ આગમસૂત્ર 3, અંગસૂત્ર 3, “સ્થાનાંગ’ [3] સ્થાન અંગસૂત્ર-૩- ગુજરાતી ભાવાનુવાદ સ્થાન-૧ સૂત્ર-૧ સુધર્માસ્વામીએ જંબૂસ્વામીએને કહ્યું- હે આયુષ્યમાન્ ! મેં સાંભળેલ છે. ભગવંતે આ પ્રમાણે કહેલું છે. સૂત્ર-૨ આત્મા એક છે. (આત્મા એટલે કે જીવ, તેવ્યક્તિગત સ્વરૂપે એક છે). સૂત્ર-૩ થી 6 3- દંડ એક છે...(આત્મા જે ક્રિયાથી દંડાય તેને દંડ કહે છે.) 4- ક્રિયા એક છે...(કરવું તે ક્રિયા, તેના કાયિકી આદિ અનેક ભેદો છે.) પ-લોક એક છે.. (જ્યાં ધર્માસ્તિકાય આદિ દ્રવ્યો રહેલા છે, તેને લોક કહે છે.) ૬-અલોક એક છે...(જ્યાં ધર્માસ્તિકાય આદિ દ્રવ્યો ન હોય, તેને અલોક કહે છે.) સૂત્ર૭ થી 14 7- ધર્માસ્તિકાય એક છે... (જીવ અને પુદ્ગલની ગતિમાં સહાયક દ્રવ્યને ધર્માસ્તિકાય કહે છે.) 8- અધર્માસ્તિકાય એક છે..(જીવ અને પુદ્રલની સ્થિતિમાં સહાયક દ્રવ્યને અધર્માસ્તિકાય કહે છે.) 9- બંધ એક છે...(ક્રોધ આદિ કષાયથી કર્મ પુદ્ગલોનું આત્મ પ્રદેશ સાથે બંધાવું તે બંધ કહેવાય) 10- મોક્ષ એક છે...(આત્માનું સર્વ કર્મ પુદ્ગલોથી મુક્ત થવું તેને મોક્ષ કહે છે.) 11- પુન્ય એક છે...(શુભ કર્મરૂપ કર્મ-પ્રકૃતિને પુણ્ય કહે છે.) 12- પાપ એક છે...(અશુભ કર્મરૂપ કર્મ-પ્રકૃતિને પાપ કહે છે.) 13- આશ્રવ એક છે...(કર્મ આવવાના કારણો અથવા કર્માબંધના હેતુને આશ્રવ કહે છે.) 14- સંવર એક છે.. આવતા કર્મોને રોકવા અથવા આશ્રવનો નિરોધ, તેને સંવર કહે છે.) 15- વેદના એક છે...(વેદવું અર્થાત્ અનુભવવું, કર્મના ફળને અનુભવવું તેને વેદના કહે છે.) 16- નિર્જરા એક છે..(કર્મોનું આત્મપ્રદેશથી દૂર થવું કે છુટા પડવું તેને નિર્જરા કહે છે.) સૂત્ર-૧૭ થી 43 (17) પ્રત્યેક શરીરમાં રહેલો જીવ એક છે...જીવ્યો છે, જીવે છે કે જીવશે તેને જીવ કહે છે. તે પ્રત્યેક શરીરની અપેક્ષાએ એક છે. (18) બાહ્ય પુદ્ગલો લીધા વિના જીવોની વિફર્વણા અર્થાત્ વિશેષ ક્રિયા, તે એક છે. (19) મન એક છે...(મનન કરવું તે અથવા જેને વડે મનન કરાય તેને મન કહે છે.) (20) વચન એક છે...(બોલવામાં આવે તે વચન.) (21) કાય વ્યાપાર એક છે...(વૃદ્ધિ પામે તે કાય, કાયાની પ્રવૃત્તિને કાય વ્યાપાર કહે છે.) (22) ઉત્પાદ એક છે...(એક સમયમાં એક પર્યાયની અપેક્ષાએ ઉત્પત્તિ એક છે.) (23) વિનાશ એક છે...(ઉત્પત્તિની જેમ ઉત્પન્ન થયેલ પર્યાયનો વિનાશ થવો તે ‘વિનાશ’ એક છે.) (24) વિગતાસ્ત્ર અર્થાત્ મૃત જીવશરીર, તે સામાન્યની અપેક્ષાએ એક છે.) (25) ગતિ એક છે...(જીવનું વર્તમાન ભવને છોડીને આગામી ભવમાં જવું તેને ગતિ કહે છે.) મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “સ્થાન)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 6