________________ આગમસૂત્ર 3, અંગસૂત્ર 3, “સ્થાનાંગ’ સૂક્ષ્મ સંપરાય સરાગ સંયમ બે ભેદે - પ્રથમ સમય અને અપ્રથમસમય - સૂક્ષ્મસંપરાય સરાગ સંયમ અથવા ચરમ અને અચરમ સૂક્ષ્મસંપરામસરાગ સંયમ. અથવા સૂક્ષ્મ સંપરાય સરાગ સંયમ બે ભેદે - સંક્લેશમાનક, વિશુદ્ધમાનક સૂક્ષ્મસંપરામસરાગ. બાદરjપરાય સરાગ સંયમ બે ભેદે છે- પ્રથમ સમય અને અપ્રથમસમય બાદરભંપરાય સરાગ સંયમ, અથવા ચરિમ અને અચરિમ બાદરjપરાય સરાગ સંયમ અથવા બાદરભંપરાય સરાગ સંયમ બે ભેદે - પ્રતિપાતિ, અપ્રતિપાતિ બાદરસપરાય સરાગ સંયમ. વીતરાગસંયમ બે ભેદે - ઉપશાંત કષાય અને ક્ષીણકક્ષાય-વીતરાગસંયમ. ઉપશાંતકષાય વીતરાગ સંયમ બે ભેદે - પ્રથમ સમય અને અપ્રથમ સમય - ઉપશાંત કષાય વીતરાગ સંયમાં અથવા ચરમ અને અચરમ-સમય ઉપશાંતકષાય વીતરાગ સંયમ. ક્ષીણકષાય વીતરાગ સંયમ બે ભેદે છે - છદ્મસ્થ અને કેવલી-ક્ષીણકષાય વીતરાગસંયમ. છદ્મસ્થ ક્ષીણકષાય વીતરાગ સંયમ બે ભેદે - સ્વયંભુદ્ધ ક્ષીણકષાય વીતરાગ સંયમ અને બુદ્ધબોધિતછદ્મસ્થ ક્ષીણકષાય વીતરાગ સંયમ. સ્વયંભુદ્ધ ક્ષીણકષાય વીતરાગ સંયમ બે ભેદે છે- પ્રથમ સમય અને અપ્રથમ સમય. અથવા ચરમ સમય અને અચરમ સમય સ્વયંભુદ્ધ ક્ષીણકષાય વીતરાગ સંયમ. બુદ્ધિબોધિત છદ્મસ્થ ક્ષીણ કષાય વીતરાગસંયમ બે ભેદે - પ્રથમ સમય અને અપ્રથમ સમય. અથવા ચરમ સમય અને અચરમ સમય બુદ્ધિબોધિત છદ્મસ્થ ક્ષીણ કષાય વીતરાગસંયમ. કેવલિ ક્ષીણકષાય વીતરાગસંયમ બે ભેદે - સયોગી અને અયોગી-કેવલી ક્ષીણકષાય વીતરાગસંયમ. સયોગી કેવલી ક્ષીણકષાય વીતરાગસંયમ બે ભેદે - પ્રથમ સમય અને અપ્રથમ સમય અથવા ચરમ સમય અને અચરમ સમય સયોગી કેવલી ક્ષીણકષાય વીતરાગસંયમ. અયોગી કેવલી ક્ષીણકષાય વીતરાગસંયમ બે ભેદે - પ્રથમ સમય અને અપ્રથમ સમય અથવા ચરમ સમય અને અચરમ સમય અયોગી કેવલી ક્ષીણકષાય વીતરાગસંયમ. સૂત્ર-૭૩ 1. પૃથ્વીકાયિક બે ભેદે કહેલ છે - સૂક્ષ્મ અને બાદર, 2 થી 5. એ રીતે વનસ્પતિકાયિક પર્યંત સર્વ એકેન્દ્રિયના બે ભેદે કહેલ છે - સૂક્ષ્મ અને બાદર. . પ્રથ્વીકાયિક બે ભેદે કહેલ છે - પર્યાપ્તક અને અપર્યાપ્તક, 7 થી 10. એ રીતે વનસ્પતિકાયિક પર્યત સર્વ એકેન્દ્રિયના બે ભેદ જાણવા. 11. પૃથ્વીકાયિક બે ભેદે કહેલ છે - પરિણત-(અચિત્ત), અપરિણત-(સચિત્ત). 12 થી 15. એ પ્રમાણે વનસ્પતિકાયિક પર્યંત સર્વ એકેન્દ્રિયના બે ભેદ જાણવા. 16. દ્રવ્ય બે ભેદે કહેલ છે- પરિણત અને અપરિણતા 17. પૃથ્વીકાયિક બે ભેદે કહેલ છે - ગતિસમાપન્નક-(એક ભવમાંથી બીજા ભવમાં જતા સમયે અંતરાલગતિમાં વર્તતા જીવો), અગતિસમાપન્નક-(વર્તમાન ભવમાં અવસ્થિત જીવો).૧૮થી 21. એ રીતે વનસ્પતિકાયિક પર્યંતના સર્વે એકેન્દ્રીયના બબ્બે ભેદ જાણવા. 22. દ્રવ્યના બે ભેદ કહેલ છે- ગતિ સમાપન્નક અને અગતિ સમાપન્નક. 23. પૃથ્વીકાયિક બે ભેદે - અનંતરાવગાઢ, પરંપર અવગાઢ. 24 થી 28. એ રીતે અપ્રકાયિકથી. વનસ્પતિકાય સુધીના દ્રવ્યો બબ્બે ભેદે જાણવા. 29. દ્રવ્યના બે ભેદ કહેલ છે- અનંતરાવગાઢ અને પરંપરાવગાઢ. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “સ્થાન)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 13