________________
દેશબંધુ ચિત્તર’જન દાસ
૯૧
પૂરી હેા રહી હૈ, જો ઉન દિનાં કુછ લેગાં કે મન મેં ઉડી થીં. મિ. દાસ ને અપની અંતિમ વકતૃતા મેં સયેાગ કા સંકેત ભી કિયા થા, ઔર પડિત મેાતીલાલ નેહરુને સૈડહ-કમેટી મે' સમિલિત હૈ! કર ખતલા દિયા કિ અબ ઉન્હેં વાગ્ત સ્વીકાર કરને મે કોઇ આપત્તિ ન હેાગી. યહ હમારી રાજનીતિક પરાધીનતા ઔર અસમતા કા કરુણાજનક દૃશ્ય હૈ.
મગર કુછ ભી હા, મિ. દાસ ને હમારે રાજનીતિક જીવન કા આદર્શો બહુત ઉંચા કર દિયા હૈ. અબ રાજનીતિ કૈવલ કાઉન્સિલ મેં યા સઁગ્રેસ કે પ્લેટફામ પર નહીં રહી. વહુ અખ આત્મબલિદાન કા દૂસરા નામ હૈ. અબ વહી પ્રાણી હમારા નેતા બનતે કા દાવા કર સકતા હૈ, જો જાતિ કે લિયે ત્યાગ કર ચૂકા હૈ, જિસને અપને જાતિ કે હાથ મેં સમણુ કર દિયા હૈા, જિસક્રા ચરિત્ર ઉજ્જ્વલ હા, જિસને અપને મન । જિત લિયા હૈા, ઔર જો કડી-સે-કડી આંચ સહુ કર ખરા નિકલ આવે. મિ. ક્રાસ કે સ્વરાજ્ય કા આશય ભી વહુ ન થા, જિસકી સાધારણતઃ કલ્પના કી જાતી હૈ. વહુ પશ્ચિમી નમૂને કા સ્વરાજ્ય ન ચાહતે થે. વર્ષ તા યથા મે નિયાં કા રાજ્ય હૈ. ભારત ક્રુ લિયે વહુ ઐસા સ્વરાજ્ય ચાહતે થે, જિસમેં ગરીબેાં । અધિકાર પ્રધાન હાં. દેહાતાં કી ઉન્નતિ ઔર સ્વાસ્થ્ય ઉનકે સ્વરાજ્ય કા સબસે ઉજ્જવલ ભાગ થા. વહુ બર્ડ-ખડે શહરાં કી સમૃદ્ધિ-વૃદ્ધિ કે પક્ષ મે` ન થે. ઇસે વહુ નવીન સભ્યતા કા કલંક સમઝતે થે, વહુ દેહાતાં મેં ઐસે કેદ્રસ્થાન બનાના ચાહતે થે, જો સ્વાવલંબી હાં, જિનકી સારી જરૂરતે વહીં પૂરી હા જાય. ઇન્હી કેંદ્રો કા વહ અપને સ્વરાજ્ય કા પ્રવેશદ્વાર સમઝતે થે. સારાંશ યહ કિ વહ ભારતીય જનતા કા મરભુખે શિક્ષિત સમાજ કે પજે સે છુડાના ચાહતે થે. વહ ઇસ દેશ કા યારપ કી નકલ સે બાજ રખ કર રાષ્ટ્રીયતા કી એર ખિંચના ચાહતે થે. ઉનકા કથન થા કિ યદ્ઘિ દેહાતાં મેં સડકે ખન જાય, સમ્રાઇ ઔર રાશની કા પ્રબંધ હા જાય, તેા કે ધ્ર કારણ નહીં કિ બહુત–સેવે વ્યવસાય દેહાતાં મેં ન કયે જા સકે, જો અખ શહૐાં હી મે ક્રિયે જાતે હૈં. ઉન્હે ભારતવર્ષ સે અસીમ પ્રેમ થા. ઉનકી યહ અભિલાષા થી કિ મૈં ઇસી દેશ મે રિ જન્મ લૂ, ઔર ફિર ઇસકી સેવા મેં જીવન ખિતાઉં. ઉની દેશભક્તિ મેં અધિકારી-પ્રેમ નહી છિપા થા. દેશભક્તિ ને ઉનકી અંતરાત્મા મેં ધર કર લિયા થા. ઔર, ઉનકી ભક્તિ ભારત હી તક મર્યાદિત ન થી. વહુ એશિયાઈ સંગઠન કે અનુમેાદક ભી થે. દિ આઢાલ મૃત્યુ ને ઉન્હેં કુછ દિનાં કા અવકાશ દિયા હતા, તેા વહ ઉસ બૃહત્ ક્ષેત્ર મેં ભી અપની કીર્તિ કા ચિહ્ન અવશ્ય ધ્યેય જાતે,
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com