________________
દેશબંધુ ચિત્તરંજન દાસ પૈદા કર દી. સારે દેશ કી આંખેં ઉસકી ઓર લગી હુઈ થી. સરકાર કી ઓર સે પ્રસિદ્ધ બૅરિસ્ટર મિત્ર નાર્દન પૈરવી કર રહે થે. મિ દાસ ને છ તોડ કર ઈસ મુકદ્દમે કી પૈરવી કી. ઈન દિને કહે કભી દો બજે સે પહલે રાત કા સેના નસીબ ન હતા થા. મિ. દાસ કેવલ અરવિંદ બાબુ કે વકીલ હી ન થે, ઉનકે ભક્ત ભી થે. આખિર આપકી મેહનત ઠિકાને લગી, ઔર અરવિંદ બાબુ, જે પ્રધાન અભિયુક્ત થે, છોડ દિયે ગયે.
ઈસ સફલતા ને મિ. દાસ કે વકીલે કી પ્રથમ શ્રેણી મેં લા બિઠાયા, ઉનકી ગણના પ્રધાન વકીલ મેં તેને લગી. શનૈઃ શનૈ આપકી ઈતની ખ્યાતિ હુઈ કિ આપકી સાલાના આમદની ૩ લાખ તક પહુંચ ગઈ. બંગાલ મેં લાર્ડ સિંહા કે સિવા આપકે જેડ કા દૂસરા કાનુનદૈ ન થા. લોર્ડ સિન્હા અગર બહસ મેં જયાદા કુશલ છે, તે જિરહ મેં મિત્ર દાસ કા કેાઈ સાની ન થા. વિશેષતા યહ થી કિ મુકદ્દમા જિતના હી કમજોર ઔર સારહીન હોતા થા, ઉતની હી ઉનકી બુદ્ધિ ઉસમેં લડતી થી. બેજાન મુકદમે ઉનકે હાથ મેં આ કર પાપ જાતે થે. રાજનીતિક અભિગ પર તો માને ઉનકા ઈજારા હી થા.
જિન દિને બાબૂ અરવિંદ ઘોષ પર મુકદ્દમા ચલ રહા થા, બાબુ બિપિનચંદ્ર પાલ ભી ઉસ મુકદ્દમે મેં ગવાહી દેને કે લિયે તલબ કિયે ગયે. બાબુ સાહબ ને ગવાહી દેને સે ઇનકાર કિયા. સબકે વિશ્વાસ હે ગયા કિ અબ હજરત પર આફત આઈ કાનૂન કી ધારા ઈસ વિષય મેં સાફ થી. જરા ભી સંદેહ યા શ્રમ ન થા. બચને કા કોઈ ઉપાય ન થા. મિ. દાસ ને આખિર યહ યુક્તિ નિકાલી કિ યહ ધારા અંગ્રેજી નીતિ-વિધાન પર અવલંબિત હૈ; ભારતવર્ષ કી નૈતિક ઔર સામાજિક અવસ્થા ઇસ ધારા કે વિરુદ્ધ હૈ. ઈગ્લેંડ કી નીતિ મેં જે બાત ઉચિત હૈ, વહ ભારતવર્ષ મેં અનુચિત હો સકતી હૈ, ઔર ઉસ ધારા કો યહાં પ્રયોગ કરના સર્વથા ન્યાયવિરુદ્ધ હેગા. આપને ઇસ યુક્તિ કે ઐસે પ્રબલ પ્રમાણે સે સિદ્ધ કિયા કિ બિપિન બાબૂ કો કેવલ ૬ માસ કી સાદી કૈદ કી સજા મિલી.
યદ્યપિ અબ તક મિ. દાસ રાજનીતિ કે ક્ષેત્ર મેં ન આવે થે, લેકિન રાજનીતિક સંગ્રામ મેં ઉનકા કામ કિસી બડે–સે—બડે નેતા સે કમ ન થા. આપકી અભિરુચિ કા પરિચય ઉસી સમય મિલને લગા થા. આપકી બાર-બાર ઇચ્છા હતી થી કિ વકાલત કે તિલાંજલિ દે કર રણક્ષેત્ર મેં કૂદ પડે, કિંતુ ઉન દિને અરવિંદ ઘોષ ઔર બિપિનચંદ્ર પાલ, દેને હી રાષ્ટ્રીય ઝંડા સંભાલે હુએ છે. ઈસ લિયે મિ. દાસ ને અપનેકે રોકા.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com