________________
૬૮
શુભસંગ્રહ–ભાગ ૭ મા
કિયા થા, વહ પૂરા હૈ। ગયા. ઉન્હાંને દ્વૈધ-શાસન કા અંત કરને કી ઠાની થી. ઉનકી વિજય સે ભારત કે અપના અંતિમ લક્ષ્ય પ્રાપ્ત કરને મેં કાઈ સહાયતા મિલેગી યા નહીં, ઇસકે વિષય મેં કુછ નહીં કહા જા સકતા; કિ ંતુ દેશબંધુ ને યહ સિદ્દ કર દિયા કિ ભારત અમ પશ્ચિમા રાજનીતિ સમઝને લગા હૈ ઔર ઉસે ભડકિલે ખિલૌનાં સે નહીં ફુલાયા જા સકતા.
ચિત્તરંજન કે પિતા બાબૂ ભુવનમેાહન દાસ કલકત્તા હાઈકા મે' વકાલત કરતે થે. વહુ બહુત હી ઉદાર, સહૃદય પુરુષ થે. જો કમાતે થે, ઉસસે જ્યાદા ખં કરતે થે. નતીજા યહુ હુઆ કિ ઋણુ કા ભાર ખઢને લગા, ઔર અંત મેં દિવાલિયા બનના પડા. ચિત્તર’જન ઉન દિનાં વિલાયત મેથે. વહાં સે વાપસ આ કર ઉન્હાંને સ્થિતિ બહુત ખરાબ દેખી. પિતા કી બદનામી કે કારણુ પહલે ઉનસે લેાગાં ને રુખાઇ જ઼ી; ક્રાઇ સહારા દેને કા તૈયાર ન હુઆ; પર નૌજવાન બૈરિસ્ટર ક્રેા ઇસકી બહુત જરૂરત હાતી હૈ. આખિર કલકત્તે સે નિરાશ હૈા કર ચિત્તરંજન કા મુસ્સિલ મે` વકાલત કરની પડી, ઔર યહાં ઘેાડે હી ક્રિનાં મેં ઉન્હાને ક્રૌજદારી કે સીગે મેં અચ્છા નામ પેદા કર લિયા. તખ વહુ કલકત્તે ક્િર લૌટ આગે, ઔર હાક્રા` મેં વકાલત કરને લગે. યદ્યપિ આમદની અન્ની ખર્ચી કે લિયે કાપી ન હેાતી થી, પર આપકા ક અદા કરને ફ્રી ફિક્ર હંમેશા લગી રહતી થી. દસ્તાવેજો કી મુદ્દત ગુજર ચુકી થી. કાનુનન મહાજન ભી ઉનકા કુછ ન કર સકતા ચા, પર ચિત્તરંજન અનીતિ કી આડ મેં છિપનેવાલે આદમી ન થે. મુદ્દત ગુજર જાને સે કજ નહીં મિટ સકતા, ક તેા અદા કરને હી સે મિટ સકતા હૈ. જ્યાં હી હાથ કૈલા, ચિત્તરંજન ને અપને પિતા કા દેના પા-પાઇ ચૂા દિયા. મહાજન નિરાશ હૈ। ચૂકા થા. ઉસકા કથન હૈ કિ જબ મેરે પાસ ચેક પહુંચા, તેા મૈ ચકિત હૈ। ગયા. મૌકા પાકર ભી જો લેાગ ધમ યા ક બ્ય સે વિચલિત નહીં હૈ।તે, વે હી સચ્ચે ધર્માત્મા હૈ. ઇસી એક કામ સે ચિત્તર’જનકી વિવેકશીલતા કા પતા લગ જાતા હૈ.
મિ॰ દાસ કૈા અબ અપને પેશે મે' ખ્યાતિ પ્રાસ હાને લગી. ઉનકી જિરહ, શૈલી ઔર બહસ ક્રા દેખ કર ઉસ વિદ્યા કે વિશારદેમાં કૈા અનુમાન ઢાને લગા કિ કિસી દિન યહ યુવક ખ્યાતિ કે શિખર પર પહુચેગા, સન ૧૯૦૮ કે પૂ` તક મિ॰દાસ કા કાઈ ઐસા માર્કે કા મુકદ્દમા ન મિલા થા, જિસમેં ઉનકી મુદ્િ કી કુશલતા કા પરિચય મિલતા. ઇતને મેં અલીપુર કે અમ કા અભિયાગ ચલા. બાબૂ અરવિંદ ધોષ ઔર ઉનકે કઈ સહકારિયાં પર મુકદ્દમા ચલા. ઇસ મુકમે તે સારે ભારતવર્ષોં મેં હલચલ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com