________________
ઉદાવાનાલા કી યુદ્ધ
જૈસા એક ઐસા દૃઢ મોર્ચા બન ગયા થા કિ બિના ઉસે અચ્છી તરહ તોડે દુશ્મને કા મુંગેર તક બઢ આના અસંભવ હી થા. હ, પર્વત લાંધ કર યા ગંગા નદી પાર કર આના સંભવ થા, લેકિન ઐસી અવસ્થા મેં જબકિ સામને હી સૈનિકે કા દલ શસ્ત્ર બાંધે કટિબદ્ધ રહે–ઇસ તરહ આને મેં ભી કુશલ નહીં થા. ઐસી હી સુરક્ષિત જગહ મેં–ઉસી ઉદવાનાલા પર–મીર કાસિમ કી સેના અંગ્રેજો સે અતિમ લોહા લેને કે લિયે એકત્ર હુઈ
મીર કાસિમ બડા હી દૂરદશ થા. અપની રાજધાની મુંગેર લાતે હી ઉસને ભાવી ભય કી આશંકા સે, અપની સેના કે નયે કંગ સે કવાયદ સિખલાના પ્રારંભ કર દિયા થા. વહ સ્વયં ભી વીર થા. ઉસમેં સિનિક કે સજને કી વિલક્ષણ શક્તિ થી. અત એવ ઉસકી સેના બડી હી શક્તિશાલિની થી. વહી શક્તિશાલની સેના ઇસ નાલે પર રાજ કર મુસૌંદ હો ગઈ. પરંતુ દેશ કે દુર્ભાગ્ય સે મીર કાસિમ કે ઈસ અદ્દભુત સૈન્ય-સંગઠન મેં ભી એક ભારી ભૂલ રહ ગઈ. ભૂલ યહ થી કિ ઉસકી સેના મેં જે બહુતસે ક્રિસ્તાન અફસર થે ઉન્હેં હી ભિન્ન ભિન્ન દલોં કા ઉપનાયક બના દિયા થા. યહ તે પ્રત્યક્ષ હૈ કિ ઉસી પ્રાચીન તિથિ સે જબકિ પહલે-પહલ મુસલમાને કે સાથ ક્રિસ્તાને ને ધર્મ કે નામ પર ઝેડ યુદ્ધ છેડા થા–વે લોગ બરાબર મુસલમાને કે દુશ્મન બને હી રહે ઔર અબ ભી હૈં. કેંસ કે અનુયાયિયાં ને તુર્ક ઝંડે કે અસંખ્ય અનુયાયિોં કે સ્વતંત્ર રાષ્ટ્રોં કા અસ્તિત્વ હી યુરોપ સે મિટા દેને કી કોશિશ કરી. ઇસીસે તો પૂવય પ્રશ્ન (ઇસ્ટન કવેશ્ચન) કી સમસ્યા યુરોપ કે લિયે એક બડે હી માર્ક કી સમસ્યા હૈ. ઐસી દશા મેં યહ કબ સંભવ છે કિ, ક્રિસ્તાન નૌકર અપને મુસલમાન માલિક કે ભકત યા વિશ્વાસપાત્ર બને રહે. અપની ઇસી નાસમઝી કે કારણ કિતને મુસ્લિમ રાષ્ટ્ર ઔર મુસલમાનોં કા અસ્તિત્વ હી મિટ ચુકા હૈ. દેશ કે દુર્ભાગ્ય સે મીર કાસિમને ભી ઇસ રહસ્ય સે અપરિચિત હે કર, બહુત સે ક્રિસ્તાને કા સ્વાગત કિયા, ઉહું નૌકરી દી, બડે બડે હે દિયે, જે ઉસકે સાથ હી દેશ કે સર્વનાશ કા કારણ હુઆ.
ઉદવાનાલા પર મીર કાસિમ કા મોર્ચા ઇતના દઢ થા કિ અંગરેજે કે લિયે બલપ્રયોગ દ્વારા હી નવાબી સેના કે હટા કર ઉસે તિતિર-વિતિર કર દેના એકદમ અસંભવ થા. મહીનેજર તક અંગ્રેજી સેના ખેમા ડાલે પડી રહી, પરંતુ મીર કાસિમ કી દઢ મા બદી પર જરા ભી આઘાત નહી પહુંચા. કિસી ભી પ્રત્યક્ષ ઉપાય સે-સીધી ચોટ પહુંચા કર ઉદવાનાલા કો ઘેર કર મચે કો તીન-તેરહ કરને મેં જબ અંગ્રેજી સેના અસફળ રહી, તબ
શુ. ૩૨ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com