Page Text
________________
૨૮૨
શુભસંગ્રહ-ભાગ ૭ માં
આશ્રમધર્મ (યથા બ્રાહ્મણ બ્રહ્મચારી વીર્યરક્ષા કરે) કે અનુસાર બ્રહ્મચારી, ગૃહસ્થી, વાનપ્રસ્થી ઔર સંન્યાસી કે કાર્ય ભિન્ન હૈ; ઔર વર્ણશ્રમ-ધર્મ (યથા બ્રાહ્મણ બ્રહ્મચારી ઢાકા કા દંડ ) કે અનુસાર ગ્રહણ કરે. બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય, વૈશ્ય, બ્રહ્મચારિ, ગૃહસ્થિય, વાનપ્રસ્થી ઔર સંન્યાસિયે કે ભિન્ન-ભિન્ન ધર્મ હેતે હૈ. ગુણધર્મ (યથા રાજા પ્રજા કા પાલન કરે ) કે અનુસાર રાજધર્મ, પ્રજધર્મ, નારીધર્મ આદિ અનેક પ્રકાર હે જાતે હૈં. ઇન સબ ધર્મો કા સવિસ્તર વર્ણન સ્મૃતિ મેં મિલતા હૈ. ધર્મ કા માર્ગ ત્રિવિધ હૈ–જ્ઞાનમાર્ગ, ભક્તિમાર્ગ ઔર કર્મમાર્ગ.
મીમાંસા-શાસ્ત્ર કે આચાર્ય શ્રીમહર્ષિ જૈમિનિ ઔર ભરદ્વાજ કર્મમાર્ગ કે પિષક હૈ. કર્મમાગી કહતે હૈં, “સામે ત” ઔર ભી–
प्राप्नुवन्ति यतः स्वर्गमोक्षौ धर्मपरायणाः। मानवा मुनिभिर्नेनं स धर्म इति कथ्यते ।। सत्त्ववृद्धिकरो योऽत्र पुरुषार्थोऽस्ति केवलम् ।
धर्मशीले तमेवाहुर्धमै केचिन्महर्षयः॥ મહર્ષિ શાંડિલ્ય, મુનિ નારદ આદિ ભક્તિમાર્ગ કે ભકત હૈ. વે ગાયન, કીર્તન રૂપ મેં પરા-અપરા નવધા ભક્તિ દ્વારા ભગવદ્દર્શન વ સાલોક્ય મુક્તિ કી પ્રશંસા કરતે હૈ.
યાજ્ઞવલ્કયાદિ જ્ઞાનમાર્ગિયે કા કથન હૈ “અચં તુ પરમો ધર્મો ચોનાલ્મન મૂ”યે લેગ બ્રહ્મચિંતન કો હી ધ્યેય સમઝતે હૈ.
બહુધા લોગ સમઝતે હૈ કિ ઉપર્યુક્ત તને માર્ગ અલગઅલગ તથા પ્રતિકૂલ અથવા એક દૂસરે કે અનાશ્રિત હૈ. વાસ્તવ મેં તીનાં માર્ગ હી કા અવલંબન કરના ચાહિયે. હાં, કિસી એક કે પ્રધાન માન કર–કેવલ એક માર્ગ પર્યાપ્ત નહીં. યહી બાત શાંડિલ્ય ઋષિ ને અપને ભક્તિસૂત્રોં બડી યોગ્યતાપૂર્વક સ્પષ્ટ કી હૈ.
ક્યા ધર્મ ઔર મેક્ષ એક હી વસ્તુ હૈ? નહીં. ધર્મ, અર્થ, કામ ઔર મેક્ષ યે ચાર પદાર્થ હૈ, જિનકે લિયે મનુષ્ય કે અપને જીવન મેં ઉદ્યોગ કરના ચાહિયે. પ્રથમતઃ ઉસકે ધર્મ કા રહસ્ય સમઝના ચાહિયે, તદનંતર ધનપ્રાપ્તિ કે લિયે અર્થશાસ્ત્ર કા અધ્યયન ઔર ઉસકી પ્રાપ્તિ કે ઉપાય કરને ચાહિયે; કકિ અધર્મ દ્વારા પ્રાપ્ત કિયા હુઆ ધન ચિરસ્થાયી અથવા શુભ ફલ દેનેવાલા નહીં હોતા. અર્થપ્રાપ્તિ કે અનંતર હી કામશાસ્ત્ર કા અધ્યયન
ઔર વિવાહ આદિ દ્વારા કામપ્રાપ્તિ હોની ચાહિયે. તદનંતર ઉસકી નિવૃત્તિ કે પશ્ચાત બ્રહ્મજ્ઞાન ઔર મેલ કે લિયે પ્રયત્ન કરના ચાહિયે. અતએ પ્રતીત હતા હૈ કિ ધર્મ મેક્ષ કા સાધન વ ઉપાયમાત્ર હૈ.
ધર્મ વ્યકિતગત હ અથવા જાતિગત? ધર્મ દેને પ્રકાર કા
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
| SR No. | 035270 |
| Book Title | Shubh Sangraha Part 07 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Akhandanand Bhikshu |
| Publisher | Sastu Sahitya Vardhak Karyalay |
| Publication Year | 1931 |
| Total Pages | 640 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 43 MB |