Page Text
________________
ધમ રહસ્ય
૨૮૧ લક્ષણ પર એકમત હૈં. કોઈ ભી મૂઠ બોલને કો અચ્છા નહીં બતાતા. સભી અસ્તેય કી પ્રશંસા કરતે હૈ. અએવ ઋતિકાર ને મુક્ત કંઠ સે કહ દિયા હૈ–આવા પ્રશ્નો વા (ગામના રાતિ મારા) આચાર સે મનુષ્યો કે પરસ્પર વ્યવહાર કા જ્ઞાન હેતા હૈ. ઇસકે આંગ્લ ભાષા મેં “મેરેલિટી’ કહતે હૈં ઔર પાશ્ચાત્ય દર્શન મેં યહ અથિસ' કે વિષય હૈ.
મનુછ ને ઈસ સાધારણ ધર્મ કે દશ લક્ષણ બતાયે હૈधृतिः क्षमादमोऽस्तेयं शौचमिन्द्रियनिग्रहः । धीर्विचासत्यमक्रोधो दशकं धर्मलक्षणम् ।।
જૈન બૌહોં ને અહિંસા કે અંતર્ગત હી સબ ધર્મ બતાવે હૈ– હિંસા પામે ધર્મ' સાધારણ ધર્મ કા વિષય સરલ હૈ; કિંતુ ઇતના સરલ નહીં હૈ, જિતના વહ પ્રતીત હતા હૈ. શ્રી લોકમાન્ય તિલક ને અપને ગીતા-રહસ્ય મેં બતાયા હૈ કિ કર્તવ્યાકર્તવ્ય કા જ્ઞાન સરલ નહીં હૈ, કિંતુ અધિક બુદ્ધિ વ અધ્યયન કી આવશ્યકતા હૈ–યથા કબ સચ બેલના યુક્ત હૈ, કબ અયુક્ત; ક્ષમા ઔર દબૂપન મેં ક્યા અંતર હૈ; અહિંસા કા વાસ્તવિક સ્વરૂપ ક્યા હૈ; ક્યા આક્રમણ કરતે હુયે હિંસ્ત્ર પશુ કે માર ડાલના હિંસા છે; ઇત્યાદિ પ્રશ્ન કે ઉત્તર અતિ સરલ નહી હે.
કર્તવ્યાકર્તવ્ય કા વિવેચન કિસ પ્રકાર હે, ઈસ પ્રશ્ન કા ઉત્તર ભિન્ન પ્રકાર સે ભિન્ન લેગાં ને દિયા હૈ. યથા––વહી કાર્ય કરના ચાહિયે, જિસકે કરને સે સુખ છે, અથવા અંત મેં સુખ નિકલે, અથવા જે અંતરાત્મા કે અનુકૂલ હે, અથવા જે ઉપયોગી હે ઇત્યાદિ. શ્રીકૃષ્ણજી ગીતા મેં લિખતે હૈ--
ધ વાવિવાર Rા જ જલાવર ” અર્થાત કાર્ય કો ફલ કી વિના ઈચ્છા કિયે હુયે હી કરના ચાહિયે અથવા કર્તવ્ય કે કર્તવ્ય કી દષ્ટિ સે હી કરના ચાહિયે ઔર ઉસકે ફલ કે ઈશ્વરાધીન કરના ચાહિયે.
સાધારણ ધર્મ કે અતિરિક્ત વિશેષ ધર્મ ભી વિહિત હૈ. મન, અવસ્થા, કાલ, દિફ આદિ ભેદ કે કારણ નિરાસાધારણ ધર્મ અપર્યાપ્ત હૈ. અએવ વિશેષ ધર્મ કી અત્યંત આવશ્યકતા હૈ. યહ ધર્મ દે પ્રકાર કા હેતા હૈ–નૈમિત્તિક ઔર નિત્ય નૈમિત્તિક ધર્મ કે અંતર્ગત કાર્ય હૈ જે નિત્યપ્રાય કરને કે યોગ્ય નહી હૈ, કિંતુ કભી કભી કરને ચાહિયે; યથા--પાપ કા પ્રાયશ્ચિત્ત, આપહર્મ, અશ્વમેધાદિ યજ્ઞ નૈમિત્તિક કાર્ય હૈ. નિત્ય કાર્ય ને હૈ, જે નિત્ય કરને ચાહિયે યથા–સંધ્યાવંદન, ભેજન આદિ. નિત્ય ધર્મ ભી ચાર પ્રકાર કા હૈ–વર્ણધર્મ, આશ્રમધર્મ, વર્ણાશ્રમધર્મ ઔર ગુણધર્મ. વર્ણધર્મ (યથા બ્રાહ્મણ અધ્યાપન કાર્ય કરે) કે અનુસાર બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય, વૈશ્ય ઔર શુદ્ધ આદિ કે કાર્ય ભિન્ન-ભિન્ન હં.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
| SR No. | 035270 |
| Book Title | Shubh Sangraha Part 07 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Akhandanand Bhikshu |
| Publisher | Sastu Sahitya Vardhak Karyalay |
| Publication Year | 1931 |
| Total Pages | 640 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 43 MB |