Page Text
________________
ધર્મ રહસ્ય
૨૭૯ ઉનકા સબ ધાર્મિક પ્રયાસ ધર્મ કે લિયે નહીં હેતા, કિંતુ સ્વાર્થ કે લિયે, કીતિ કે લિયે, દુકાન ચલાને કે લિયે, વકાલત ચલાને કે લિયે. અસ્તુ.
ઈન મૂકે ધર્મસુધારકે કા ભી ક્યા દેશ હૈ, જબ કિ સ્વયં મહર્ષિય ને ભી ધર્મ કે મર્મ કે અતિ ગૂઢ બતાયા હૈ. લિખા હૈ
तर्कोऽप्रतिष्ठः श्रुतयो विभिन्ना, नैको मुनिर्यस्य वचः प्रमाणम् । धर्मस्य तत्त्वं निहितं गुहायाम् ।।
તર્ક દ્વારા ધર્મ કા અંતિમ નિરૂપણ નહીં હો સકતા. શ્રુતિ કે વચન ભી ભિન્ન ભિન્ન હૈ. અનેક મુનિ કે અનેક વચન હૈ, અતએ ધર્મ કા રહસ્ય બતાના અત્યંત કઠિન કાર્ય હૈ. | કિંતુ ઋષિલોગ આલસી નહીં થે. ઉન્હોંને બડે પરિશ્રમ સે ધર્મ કા વિવેચન કિયા હૈ. ભગવાન વેદવ્યાસજી ધર્મ કી વ્યાખ્યા ઇસ પ્રકાર કરતે હૈં–
धारणाद्धर्ममित्या हुर्धर्मो धारयते प्रजाः ।
यस्याद्धारणसंयुक्तं स धर्म इति निश्चितः॥ ધર્મ શબ્દ “છું' ધાતુ સે બના હૈ. વહ શક્તિ વ ગુણ જે ઇસ સંસાર કે ધારણ કિયે હુએ હૈ, જે પ્રજા કે ધારણ કરતી હૈ, જિસકે કારણ પૃથ્વી, ચંદ્ર, સૂર્યાદિક અપના અપના કાર્ય કરતે હૈ—વહી નિશ્ચય રૂ૫ સે ધર્મ હૈ. મહર્ષિ પતંજલિ ઈસી બાત કે અપને શબ્દ મેં ઇસ પ્રકાર કહતે હૈ–
ચાઇનાં ધાર્મિઃ શિવ ધર્મા. ધર્મ કી ગ્યતાયુક્ત શક્તિ હી ધર્મ હૈ. જડ અથવા ચેતન મેં જિસ ગુણુ વ શકિત કે નષ્ટ હોને સે ઉસ વસ્તુ કિ સત્તા હી નષ્ટ હો જાય, વહી ધર્મ હૈ. જલ કા ધર્મ શીતસ્પર્શવ, પૃથ્વી કા ગંધવતીત્વ ઇત્યાદિ. શાસ્ત્રકારે ને ઉપરિલિખિત ભાવ કે ઔર ભી અધિક સ્પષ્ટ કિયા હૈ–
या बिभर्ति जगत्सर्व ईश्वरेच्छा हलौकिकी।
सैव धर्मो हि सुभगे नेह कश्चन संशयः॥ અર્થાત ઈશ્વર કી અલૌકિકી ઈચ્છા, જે ઈસ સારે સંસાર કે ધારણ કિયે હુએ હૈ, જે ઇસકા પાલન-પોષણ કર રહી હૈ, વહી નિશ્ચયરૂપ સે ધર્મ હૈ. સૃષ્ટિ કે પૂર્વ નિરાકાર નિર્ગુણ બ્રહ્મ અકેલા હી થા. ઉસને એક સે અનેક હેને કી “gs૬ વદુસ્થા ઇછા કી. ઈચ્છામાત્ર સે વહ નિર્ગુણ સે સગુણ, બ્રહ્મ સે ઈશ્વર હો ગયા; તથા ઉસને મકડી કે જાલે કિ તરહ અપનેમેં સે હી જીવ ઔર પ્રકૃતિ રચ દિયે. ગુણસામ્યાવસ્થાવાલી પ્રકૃતિ સત, રજ, તમ, આદિ કે તારતમ્ય સે અવ્યક્ત સે વક્ત હતી ગઈ; ઔર ઉસમેં અહંકાર,
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
| SR No. | 035270 |
| Book Title | Shubh Sangraha Part 07 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Akhandanand Bhikshu |
| Publisher | Sastu Sahitya Vardhak Karyalay |
| Publication Year | 1931 |
| Total Pages | 640 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 43 MB |