________________
૨૭૮
શુભસ ગ્રહ-ભાગ ૭ મા
જસન કર લિયા—આદિ ખાતાં કે સુન કર તુંસી આતી હૈ. રાજનીતિ કે નાતે સે, રેાટી-કપડે કે નાતે સે ચે ખાતે ભલે હી ઠીક હાં; કિ ંતુ ધર્મ કે નાતે સે યે ખાતે બિલકુલ ખેહુદા પ્રતીત હાતી હૈં. યા કોઇ કિસીકા ધમ ખલપૂર્વક ખદલ સકતા હૈ ? ક્યા ધમ કાઇ કપડા હૈ, જો ખલપૂર્વક ઉતારા ઔર પહના જા સકતા હૈ? ધર્મોં કા સંબંધ મન સે હૈ, ઔર મન ખલપૂર્ણાંક છીના નહીં જા સકતા. મુસલમાનસમાજ મેં રહતા હુઆ વ્યક્તિ યુિ પ્રબલ ઇચ્છા કરે, તેા કિસી અશ તક હિંદૂ ધર્માં કા પાલન કર સકતા હૈ ઔર મુસલમાન ભી હિન્દૂ સમાજ મેં મુસલમાન ધ કા પાલન કિસી અશ તર્ક કર સકતા હૈ. ધ કી એટ મે જો કુછ અત્યાચાર હેાતા હૈ અથવા ઉસકે નામ પર જે કુછ ઝગડા હાતા હૈ, ઉસ સબકા કારણુ યહી હૈ કિ ઝગડાલુ ધમપ્રચારક વાસ્તવ મેં ધર્મો કા અહી નહી' સમઝતે.
આજકલ ધ ક્રાઇ ગંભીર વસ્તુ નહીં સમઝા જાતા, વહ તે! એક મનેવિનેદ કી વસ્તુમાત્ર હૈ। ગયા હૈ. મહાકવિ અકબર ને ઇસી ખાત કા સક્ષેપ સે અપને શબ્દોં મેં ઇસ પ્રકાર કહા હૈઃકુરમા ગયે હૈ ચે ખૂબ ભાઇ ઘૂરન, દુનિયા રોકી હૈ ઔર મજહબ ચૂરન.
વાસ્તવ મેં આજકલ સાધારણ જનતા મજહુબા ચૂરન’ કે ખરાખર હી સમઝતી હૈ. જૈસે ચૂરન કા અજીણું કે સમય અથવા સ્વાદ કે લિયે જબ જી ચાહે તમ લેગ ખાતે હૈ, ઉસી પ્રકાર વે જન્મ, મરણ, વિવાહ આદિ કે અવસરેાં પર આવશ્યકતા પડને પર અથવા હાલી ભૈડે મનેવિનાદ કે લિયે, અથવા જથ્ય હાથ ખુજાતે હૈાં, તખ ધર્મ કે ભક્ત અન જાતે હૈં. ગૂઢ દૃષ્ટિ સે દેખા જાય, તેા પ્રતીત હાતા હૈ કિ ધર્મો કા ઔર જીવન કા ગહન સંબંધ હૈ. ધર્મ જીવન ! કિસી વિશેષ અવસ્થા કા નામ નહી હૈ. જીવન કા કાઇ ક્ષણુ ઐસા નહી. હાતા હૈ, જો ધવિહીન હૈા. ધર્માં મન કા ગુણુ હૈ, અતએવ શારીરિક અલ કા પ્રભાવ ધમ કા બદલ નહીં સકતા. તએવ ધર્મપ્રચાર મેં નમ્રતા, સરલતા, સજ્જનતા, વિદ્રત્તા કી આવશ્યકતા હૈ. મહામના સમ્રાટ્ અશાક ને સંસારભર મે' બૌદ્ધ્ધ કા પ્રચાર કૈવલ પ્રેમ' કે બલ પર ક્રિયા, તલવાર કે અલ પર નહી'. ઇસાઇ લેાગ લી ઇસ અહિંસાત્મક ધર્મપ્રચાર–સિદ્ધાંત કા અનુસરણ કરતે હૈ.
ધમ કે નામ પર કિયે ગયે અત્યાચારેાં હી દેાષી હૈ ? ક્યા પઢે–લિખે લેાગ, સુધારક સમઝતે હૈ, દાષી નહી હૈ ? સચ ખાત યહ હૈ કિ બહુત સે અહંમન્ય સુધારક લેાગ હી સુધાર કરના નહી' જાનતે; ક્યાંકિ વે સ્વયં ધર્મોં કા મ` નહીં સમઝતે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
કિ ંતુ ક્યા વાસ્તવ મેં કે લિયે સાધારણ જનતા જો અપને કા વિદ્વાન ઔર