________________
૨૪૮
શુભસગ્રહ-ભાગ ૭ મા
મેં વિદ્યમાન હૈ, ઔર ઉસકે ગઢ કે ભગ્નાવશેષ અબ ભી સત્રિકટ કી પહાડિયાં મેં સ્પષ્ટ હૈં
રાજગૃહ કે ઐતિહાસિક કાલ કા પ્રારંભ રાજનબિંબસાર કે રાજ્યકાલ (લગભગ ૫૮૨ ઈસ્વી પૂર્વ સે ૫૫૪ ઇસ્વી પૂર્વ તક ) સે હાતા હૈ. રાજા બિંબસાર ને નયા રાજગૃહ, પ્રાચીન ગઢ કે સમીપ હી, પહાડિયાં કે બાહર બસાયા. કૃાહિયાન કે વનાનુસાર ઈસ નયે રાજગૃહ કા રાજા અજાતશત્રુ તે બનવાયા થા; કિ ંતુ હુયનંગ ને ઇસકે નિર્માણ કે વિષય મેં એક કથા લિખી હૈ, જિસસે સિદ્ધ હાતા હૈ કિ યહ નગર રાજા બિબસાર તે હી ખનવાયા થા. કથા ઈસ પ્રકાર હૈ—રાજા બિબસાર કી રાજધાની કુશાગ્રપુર મેં બહુધા આગ લગા કરતી થી. અગ્નિ કે પ્રાપ સે બને કે લિયે રાજા તે યહુ નિયમ બનાયા કિ જિસકે ધર સે આગ લગેગી, વહુ નગર સે નિર્વાસિત કર દિયા જાયગા. સયાગ સે સ્વય' રાજા કે હી ધર સે પ્રથમ આગ લગી. અસ્તુ. રાજ્યભાર અપને લડકે અજાતશત્રુ કે! સૌપ કર, વહુ નગર છેડ કર, બાહર રહને લગે. ઐસા અવસર પા કર વૈશાલી દેશ કે રાજા નેÙસ નગર પર આક્રમણ કિયા. નગરવાસિયોં કા જબ અપની રક્ષા કા કાઈ ઉપાય સુગમ ન જાન પડા, તેા કુશાગ્રપુર કા છેડકર, જહાં રાજા બિંબસાર વાસ કરતે થે, વહાં આ બસે; યેાંકિ ઇસ સ્થાન મે રાજા પહલે સે હી નિવાસ કરતે થે. ઈસ કારણ ઇસ સ્થાન કા નામ ‘રાજગૃહ' રખા ગયા.” દર્દીનાં ચીની યાત્રિયેાં કે વહુનાં મે’ મતભેદ હૈ. બૌદ્ધ ધર્માં સબધી ગ્રંથાં સે જો કુછ પતા ચલતા હૈ, ઉસસે સ્પષ્ટ હૈ કિ યહ નગર બહુત હી પ્રાચીન હૈ. અજાતશત્રુ તે કૈવલ સે સુદૃઢ ક્રિયા, ઔર્ નગર ખુદ્દ ભગવાન બહુત પહલે સે થા. જૈન તથા બૌદ્ધ ધર્મ કે યુગ મેં ઈસ સ્થાન ને બહુત હી ઉન્નતિ કી, ઔર ખ્યાતિ પ્રાપ્ત કી. મહાવીરજી ને અપના બહુતસા સમય ઇસી સ્થાન કે સમીપ વ્યતીત ક્રિયા. કહા જાતા હૈ કિ યહી' પર ઉન્હાંને બિસાર કા જૈન ધર્મ કી દીક્ષા દી થી. મહાવીરજી કે એકાદશ ગણુધાં ને યહી પર શરીરત્યાગ કિયા થા. ઈસી કારણ યહ જૂનિયાં કા તીર્થસ્થાન હૈ.
ભગવાન મુદ્ધ રાજા બિંબસાર ઔર અજાતશત્રુ કે સમકાલીન થે. બુદ્ધ ને રાજગૃહ મેં બહુત દ્વિનાં તક નિવાસ કિયા, ઔર લેગાં કા ઉપદેશ ક્રિયા. ઇસી સ્થાન પર ઉન્હાંને રાજ્યસુખ છેડ કર પ્રથમ બાર શિક્ષાયાચના કી થી. નગરવાસિયાં ને ગૌતમ કી અવસ્થા ઔર રૂપ પર મુગ્ધ હા કર ઉનકી ચર્ચા રાજા બિસાર સે કી. ઉત્ત્તાંને ગૌતમ ક્રા ભિક્ષા કે લિયે અપને મહલ મે' ખુલાયા. ઉનકા રૂપ ઔર અવસ્થા દેખ કર મહારાજ બિંબસાર કા યા
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com