________________
ના કાગળના ૧૨૮૧ બી થી લખેલ હુકમો જુઓ. દરેક બાબતમાં રાજ્ય તરફથી કાઢેલ હુકમો અને લેવાયેલ પગલાં ધોરણસર હતાં. ન્યાયના ફેંસલા જોઈએ તે ન્યાય ખાતામાં ન્યાયી અને સમદ્રષ્ટિનું માન ધરાવતા અનુભવી અને પદવી ધરાવતા માણસો હવાથી શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીના પ્રતિનિધિઓ તેઓની વિરૂદ્ધમાં કાંઈપણ આળ મૂકી શક્યા નથી, કે તેની પદ્ધતિ કે ફેંસલાની અનિયમીતતાના સંબંધમાં કોઈ પણ સૂચના કરી
શકયા નથી. ૧૨. ટૂંકાણમાં આટલી લાંબી મુદતમાં સરકારને વચમાં આવવાની
જરૂર જણાય તે એક પણ પ્રસંગ ઉભે થયો નથી. જોકે શ્રાવકોએ એવી સ્થિતી ઉભી કરવાને પોતાથી બનતું કર્યું છે કે
જે સ્ટેટના અયોગ્ય અને અન્યાયી કાર્ય તરીકે બતાવી શકાય. ૧૩. ઉપર જણાવવામાં આવ્યું છે કે યાત્રાવેરો ઉઘરાવવાનો અને
તેને આંતરવહીવટ ચલાવવાનો રાજ્યને હક સરકારે માન્ય રાખે છે અને આટલા વર્ષોમાં રાજ્ય સરકારને તેમની સર્વ સત્તાને ઉપયોગ કરી બળ વાપરવાનો જરા પણ પ્રસંગ આવે નથી. કર્નલ કીટીંજના શબ્દોમાં કહેતાં એમ જણાવવાનું કે દર યાત્રીઓ લેવાના રૂ. ૨) તે અધિકારીને ભૂતકાળમાં પાલી. તાણાના રાજાઓ તરફથી વર્ષો સુધી લેવાએલ કરની સરેરાશ રકમ લાગી હતી. પરિશિષ્ટ “સી” ના પારેગ્રાફ ૧૨-૧૩ આ નીચે ટાંકવામાં આવ્યા છે –
“૧૨કેપ્ટન બર્નવલ (C. Barnwell) તેના સરકાર ઉપરના તા. ૨૦–૧૨–૧૮૨૦ના પત્રના ચેથા પારેગ્રાફમાં જણાવે છે કે, સને ૧૭૮૮ પૂર્વે ઠાકાર તરફથી વ્યાજબી કર લેવાતું હતું, પણ તે પછી તે ઘણે વધારી દેવામાં આવ્યો હતો. આ કરો શું હતા તે શોધવાને મેં પ્રયત્ન કર્યો અને માલુમ પડયું કે મુખ્ય યાત્રાવેરાને “કર' કહેતા હતા, પણ બીજા પરચુરણ લેવા જેવા કે
મુલનું' “ નજરાણે અને વળાવા વિગેરે નામથી લેવાતા તે ફક્ત વહીવટ તરીકેના હતા. સને ૧૭૫૦નો કરાર ફક્ત “મુલનું' ના સંબંધમાં હતો. ૧૭૮૮ પૂર્વેના કરેના ખરા દર નક્કી કરવા હીસાબ માગતાં શ્રાવકોના પ્રતિનિધિઓએ કહ્યું કે–તે વખતને તેઓ પાસે કાંઈ હીસાબ નથી. પાલીતાણાના ઠાકરે પડ રજુ કર્યા હતા.”
[ ૧૭ ]
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com