________________
૮૮
ક્ષિપ્ત નિર્વાણપદ અર્થ -પ્રત્યક્ષ, અનુમાન, શબ્દ, ઉપમાન, અથપત્તિ અને અનુપલબ્ધિ ૬ પ્રમાણે છે. વિષય ચૈતન્ય અભિન્ન પ્રમાણ ચૈતન્ય પ્રત્યક્ષ પ્રમા.
આંખ વિ. પાંચ ઇદ્રિના પાંચ વિષે પ્રત્યક્ષ પ્રમાણ કહેવાય છે (૨) અનુમાન - લીંગજન્ય જ્ઞાન અનુમિતિ પ્રમા
ચિહ્ન પરથી અકળ કરવી તે અનુમાન પ્રમાણ છે.
દષ્ટાંત - યત્ર યત્ર ધૂમઃ તત્ર તત્ર વહિક જ્યાં જ્યાં ધુંવાડે હોય ત્યાં અગ્નિ તે જોઈએ.
તેમાં પક્ષ – પર્વત છે, સાધન- ધૂમ, સાધ્ય – અગ્નિ, સમાનાધિકરણ-ધૂમક અગ્નિ, વ્યાપ્તિ-ધૂમમાં અગ્નિ, વ્યાપારસમજણ છે.
અનુમાનના પણ બીજા બે ભેદ છે–વાથીનુમિતી અને પરાથનુમતિ. પિતાને માટે અને બીજાને માટે. (૩) ઉપમિતિપ્રમા:- સાદ્રશપ્રમિતિ ઉપમિતિ |
ચંદ્ર જેવું મુખ. ગાય જેવું જનાવર તે રેજ. (૪) શબ્દપ્રમ - વાક્ય કણિકામા
ગીતા, શાસ્ત્રો, ઉપનિષદે. (૫) અર્થપત્તિ –અનુપપદ્ય માનાર્થ દર્શનાર્ તદુપપાદકઃ
ભૂતાંતરે કલ્પન અથપત્તિપ્રમા.
દષ્ટાંત-દેવદત્તઃ દીવા ન ભુકો તથાપિ પીને સ્તિ દેવદત્ત દીવસના જમતે નથી છતાં જાડો છે. રાત્રે જમે છે)
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
