________________
પર
સનાતન જેને.
[ આગસ્ટથી નવેમ્બર,
નવું છે. માગધી ભાષામાં સારા પ્રકારના સા- પૃથ્વી પર ન હોવી જોઈએ કે, જે બીજી ત્રિનું અસ્તિત્વ છે એટલે સાહિત્ય સારા ભાષાની મદદ વડેજ શીખી શકાય; અર્થાત હોવાના. નહીં હોવાને સવાલજ નથી રહેતો. સંસ્કૃતના અભ્યાસીઓજ માગધી શીખી જે સવાલ રહે છે તે એજ કે, ભાષા શીખવા શકે એમ હોય નહીં. આવી પરંતત્રતા જે માટે અનુક્રમિક સાધને જોઈએ. અમારી ભાષાને હોય તે ભાષાજ ન ગણાવી જોઈએ. તપાસના પરિણામમાં અમને એમ જણાયું છે અને જણાવવામાં આવ્યું છે તે કે, આવા અનુક્રમિક સાધનાની અને ખાસ ઉપરથી અમે કહી શકીએ છીએ કે, આપણું કરીને અંગ્રેજી કેળવણીની સાથેના શિક્ષણ માટે ગુજર સાક્ષર અને બીજી “ગુજરાતી સાહિત્ય માગધી ભાષામાં અનુક્રમિક સાધનાની ગેર- પરિષદના પ્રમુખ શ્રી કેશવલાલ હર્ષદરાય હાજરી છે.
ધ્રુવ પણ અમારા અભિપ્રાયને મળતા છે, આ ગેરહાજરી દૂર કેમ થાય એ પ્રશ્ન તેઓ જણાવે છે કે, સંસ્કૃતના અભ્યાસ વિના હવે ઉભો થાય છે. અમને જણાવતાં આનંદ માગધીને અભ્યાસ ન થઈ શકે એમ હું થાય છે કે, મી. અમરચંદ તલકચંદે આ ધારતો નથી. સ્વતંત્ર માગધી ભાષાના વ્યાકરણ દિશામાં કામ કરવું શરૂ કર્યું છે. તેઓએ અને પાઠાવલીઓ તૈયાર થઈ શકવી સ્વદેશી અને વિદ્વાનની સાથે આ સંબંધી જોઇએ. પત્ર વ્યવહાર ચલાવવો શરૂ કર્યો છે, એટલું જ
આ રીતે આ વિષયમાં અભિપ્રાય ભેદ નહીં, પણ જાણીતા જર્મન પ્રોફેસર જેબીની છે. મી. અમરચંદ તરફથી આ સંબંધી પાસે માગધી ભાષાનું વ્યાકરણ અને માગધી પ્રોફેસર હર્મન જેઠેબીની સાથે આગળ પત્ર ભાષાની પાઠાવલિઓ તૈયાર કરાવવા માટે પ્રયન વ્યવહાર ચાલે છે, અને તેનું શું પરિણામ આવે પણ શરૂ કર્યો છે. પ્રોફેસર જેકોબીએ માગધીની છે તે આપણે તરતમાં જોઈ શકીશું એવી સાથે અંગ્રેજીમાં સમજૂત આપી એક વ્યાકર- આશા છે. દરમ્યાનમાં અમે આ સંબંધમાં ણને નમૂન કરીને પણ મોકલાવ્યો છે. અમે એક સહાયક સાધન દર્શાવવા રજા લઈએ ને આ નમૂને દેખાડવામાં આવ્યો છે; અને છીએ. જેઓ સાહિત્યપ્રેમીઓ છે તેઓ જે શિલીએ પ્રોફેસર જેકેબીએ આ વ્યાકરણ જાણતા હોવા જોઈએ કે, પાલી ભાષા અને રચવું શરૂ કર્યું છે તે શૈલી જે કે સંસ્કૃતના માગધી ભાષા અને લગભગ એક બીજાને અભ્યાસીઓને માટે ઉપયોગી જોવામાં આવે
મળતી છે. તેઓ બન્ને સગી બહેને કહેવાય છે, પરંતુ જેઓને સંસ્કૃત ભાષાનું જ્ઞાન નથી
છે. પાલી ભાષા બ્રહ્મદેશ (બરમા)માં અને અને માગધી ભાષાને અભ્યાસ કરવા માંગે
કલકત્તા યુનિવર્સિટિમાં બીજી ભાષા તરીકે છે તે આ વ્યાકરણને ઉપયોગ લઈ શકે તેમ
લામાંના ચેથા ધોરણથી શીખવવામાં આવે જણાતું નથી.
છે; અને તે હેતુએ પાલી ભાષાના વ્યાકરણ કેટલાકનું એમ ધારવું છે કે, સંસ્કૃ- પાઠાવલી ઓ અને કોષ (Dictionary) તના અભ્યાસ વિના માગધી ભાષાના વગેરે સાધનો અંગ્રેજી ભાષાની અંદર તૈયાર અભ્યાસ થઈ શકે નહીં–માગધી ભાષા શીખી કર્યા છે. આવા સાધને જે ભાષામાં તૈયાર શકાય નહીં. પ્રોફેસર હર્મન જેકૅબી પણ થયા છે, અને જે ભાષા માગધીની સગી આમ ધારે છે કે નહીં તે અમે જાણતા નથી; બહેન ગણાય છે તેના શિક્ષણક્રમનું અનુકરણ કરી . પરંતુ આટલું તો અમારા મનને હમેશાં માગધી ભાષા માટે સાધનો તૈયાર થઈ શકે એમ લાગ્યા કરે છે કે કોઈ પણ ભાષા એવી અમે માનીએ છીએ, થોડા વખત ઉપર આ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com