________________
आगम (४१/२)
[भाग-३३] “पिण्डनियुक्ति”- मूलसूत्र-२/१ (मूलं+नियुक्ति:+वृत्ति:)
मूलं [१०] » “नियुक्ति: [७५] + भाष्यं [१५...] + प्रक्षेपं . पूज्य आगमोद्धारकरी संशोधित: मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित..आगमसूत्र-[४१/२], मूलसूत्र-०२/२] पिण्डनियुक्ति मूलं एवं मलयगिरिसूरि-रचिता वृत्ति:
प्रत गाथांक नि/भा/प्र ||७||
दीप
पिण्डनियु- या, भाषणाऽपि विधा-आगमतो नोगमतश्च, तत्र आगमत एषणाशब्दार्थस्य परिज्ञाता तत्र चोपयुक्तः, 'उपयोगो भावनिक्षेप' इति एषणानिमेलयगि- वचनात्, नोआगमतो गवेषणाएषणादिभेदात विधा, तत्र नामैपणां स्थापनैपणां द्रव्यैषणां आगमतो नोआगमतश्च शशरीरभव्यशरीररूपा क्षेपाः रायाष्टाचाभावैषणां वागमतः सुज्ञानत्वादनादृत्य शेषां द्रव्यषणां भावैपणां च व्याचिख्यामुरिदमाह-'दग्वे' इत्पादि, द्रव्ये-द्रव्यविषया 'भावे ॥२९॥
च' भावविषया, एकैका 'प्रिविधा विकारा ज्ञातव्या, तत्र द्रव्यविषया त्रिविधा सचित्तादिभेदात् , तयथा-सचित्तद्रव्यविषया अचित्तद्रयविषया मिश्रद्रव्यविषया च, भावविषयापि विधा गवेषणादिभेदात् , तद्यथा-गवेषणषणा ग्रहणपणा ग्रासैपणा च ॥ तत्र द्रव्यैषणापि सचित्तद्रव्यविषया विधा, तयथा-दिपदविषया चतुष्पदविषया अपदविषया च, तत्र प्रथमतो द्विपदद्रव्यविषयामेपणामाइ--
जम्म एसइएगा सयरस अन्नो तमेसए नहूँ। सत्तं एसइ अनो पएण अन्नो य से मच्चु ॥ ७५ ॥
व्याख्या-इह यद्यपि एपणादीनि चत्वारि नामानि मागेकाथिकान्युक्तानि, तथाऽपि तेषां कथश्चिदर्थभेदोऽप्यस्ति, तथाहि-एषणा बाइच्छामात्रमभिधीयते, तच गवेषणादावपि विद्यते, अत एव गवेषणादय एपणायाः पर्याया उक्ताः, गवेषणादीनां तु परस्परं नियतोऽप्यर्थ-|
भेदोऽस्ति, तथाहि-गवेषणमनुपलभ्यमानस्य पदार्थस्य सर्वतः परिभावन, मार्गण-निपुणबुद्धयाऽन्वेषणम् , उगोपन-विवक्षितस्य पदार्थस्य
जनप्रकाशचिकीपों, तत एतेषां क्रमेणोदाहरणान्याह-एकः कोऽप्यनिर्दिष्टनामा देवदत्तादिकः सन्तत्यादिनिमित्तं सुतस्य 'जन्म' उत्पत्ति नाएपते' इच्छति, इदमेषणाया उदाहरणम्, अन्यः पुनः कोऽपि यज्ञदत्तादिकः सुतं कापि नष्टम् 'पपते' गवेषयते, इदं गवेषणाया उदानाहरणम् , अन्यः कोऽपि विष्णुमित्रादिकः 'पदेन' पदानुसारेण धूलीबहलभूमिसमुत्थचरणप्रतिविम्चानुसारेणेत्यर्थः, शत्रुम् 'एप' मृगयते इदं पागंणाया उदाहरणम्, अन्यः पुन: ' से ' तस्य शत्रोः 'मृत्यु'मरणम् 'एपते ' उद्गोपयति, सर्वजनप्रकाशं मृत्युमभिधातुमभिल-16
6660400000000000०.०००
अनक्रम
[९०
4
~69~
