________________
[૨] ધર્મ-મૂઢતા - ૨
અત્યાર સુધી ધર્મમૂઢતા અંગે આપણે એક દષ્ટિએ વિચાર કરી ગયા છીએ જેમાં ધર્માતર, ક્રિયાકાંડે કે ભય અને લોભના પાયે થતી ધાર્મિક પ્રક્રિયામાં કેવી રીતે ધમ–સૂકતા ફેલાય છે, તે જોયું. પુણ્ય આશ્રિત ધર્મ:
હવે એક બીજી દષ્ટિએ વિચારવાનું છે, તે એ છે કે ધર્મના નામે બ્રમ ઊભો થાય છે અને કોઈ બીજી જ વસ્તુ ધર્મના નામે આવીને બેસી જાય છે. આવી વસ્તુ કે તત્વમાં પુણ્ય એક મુખ્ય તત્વ છે. સમાજને મોટે ભાગ એવો છે જે પુણ્યને ધર્મ માનીને ચાલે છે.. તેથી ઘણું ગેરસમજૂતી ઊભી થાય છે અને આજે મેટા ભાગે પુણ્ય ધર્મનું સ્થાન લઈ લીધું છે. તેથી ધર્મમૂઢતા ફેલાય છે. ધર્મ અને પુણ્ય:
આપણે અગાઉ જોઈ ગયા છીએ કે અધર્મને ધર્મ માની લેવે એ સત્ય-સમ્યકત્વ–નથી એટલે પુણ્યથી થતાં અનિષ્ટો; જે પાપમાં આવતાં નથી પણ અધર્મમાં આવે છે તેને ધર્મ અને પુરુષ એક માનવાથી પુષ્ટિ મળે છે, આમ ધર્મ એ અધર્મ થઈ જાય છે અને સત્ય દુર ચાલ્યું જાય છે; તથા મૂઢતાને પ્રારંભ થાય છે. તેથી સાચા ધર્મને રસ્તો (સત્ય, અહિંસા, ન્યાય, ત્યાગ, સંયમ વગેરે) અવરુદ્ધ થાય છે. ધર્મ :
સર્વપ્રથમ ધર્મ શું છે તે સમજી લઈએ. માણસના કાર્યોમાં એવાં કાર્યો જે સાધના–આચરણમાટે નિઃસ્વાર્થભાવે કળાકાંક્ષા વગર, નિશક્તિ ભાવે, સહિતની દષ્ટિએ કરવામાં આવે છે. તે વર્ષ છે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
