________________
વિદ્યાથીએ માર્ગદર્શક પૂંછ અને ગાઈડ વાંચે છે તેથી તે પરાવલંબી બની જાય છે; આ આગળ જતાં આળસુ–પરાવલંબિત જીવનમાં પરિણમે છે.
પ્રાચીન કાળમાં વિદ્યાગુરુએ શિષ્યને જાતે શોધ કરવાનું કહેતા અને જરૂર પડે પોતે તેને માર્ગદર્શન આપતા. ઉપનિષદમાં આવે છે કે શિષ્ય ગુરુ પાસે જઈને કહેતા કે “મને બ્રહ્મનું જ્ઞાન કરાવે” ત્યારે ગુરુ એને શોધ કરવાનું કહેતા. તે શોધ કરીને પાછા આવીને કહેઃ “ બ્રહ્મ અન્નમય છે!”
ગુરુ કહેતાઃ “હજ શોધકર ! જ્ઞાન કાચું છે !” | શિષ્ય જતો અને પાછા આવીને કહેઃ “બ્રહ્મ પ્રાણમય છે!”
ત્યારે ગુરુ તેને ફરી પાછો મોકલતા. શિષ્ય તેથી ગભરાતે નથી અને ગુરુ પણ ગૂરસે થતા નથી. અંતે શિષ્ય આવીને કહે છે: “બ્રહ્મ આનંદમય છે ! ”
ત્યારે ગુરુ ગદગદ થઈ જાય છે અને કહે છે: “હવે તને બ્રહાજ્ઞાન થઈ ગયું છે!” આમ શિષ્ય વડે ઉત્તરોતર શોધ કરાવી તેને સર્વાગી. વિકાસ કરાવતા. તે સમયે તેજસ્વી વિદ્યાર્થીઓ પાકતા એટલે જ નાલંદા અને તક્ષશિલાના વિદ્યાધામે જગતના વિધાર્થીઓનું આકર્ષણ બનતા.
આજે એ સંદર્ભ બદલાયો છે. શાળાઓ અને વિદ્યાલયોમાં ગુરુજનો પીરિયડ પૂરા કરવા માટે પૂરા કરે છે અને વિદ્યાર્થીઓ ટયૂશન કરીને આગળ વધે છે. અધ્યાપક, મા-બાપ કે વાલી કોઈનું પણ. ધ્યાન વિદ્યાર્થીના ઘડતર તરફ જતું નથી. અગાઉ ગુરુકુળથી નળકતા વિદ્યાર્થીઓને ગુરુએ કહેતા :–
यान्यस्माकं सुचरितानि तान्येव त्वयोपास्यानि नेतराणि
એટલે કે અમારા સારા ગુણેનું અનુકરણ કરજે, પણ દેષોને છાંડજે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
