________________
પણ આજે પરિસ્થિતિ ઊલટી છે. માતાને બાળકોના ઘડતર માટે, ઉછેર માટે કે સંસ્કાર પ્રદાન માટે સમય મળતો નથી. પિત ઘરેણાં–કપડાંનો મોહ છોડી શકતી નથી; ચાનું વ્યસન મૂકી શકતી નથી, સાદાઇથી રહી શકતી નથી, તો પછી બાળકોમાં સારા સંસ્કારો તે કયાંથી રેડી શકે? પિતાની મોટા ભાગે ઈચ્છા એ હોય છે કે છોકરો ઉચ્ચ શિક્ષણ લઈને સારું કમાઈને આપે. બાળકમાં ન્યાય-નીતિ કે સચાઇ-સાદગી કે સદાચારનાં તો કેટલાં વિકસ્યાં છે એ તરફ-ભાગ્યેજ જોવાય છે. આવી પરિસ્થિતિમાં આજના મા-બાપ કે વડીલો કઈ રીતે ગુરુપદની જવાબદારી અદા કરી શકશે તે એક કોયડે છે.
વિદ્યાગુરુ –હવે વિદ્યાગુરુ તરફ લય કરીએ તે તેમને ભૂતકાળ ખૂબજ ભવ્ય રહ્યો છે. ભૂતકાળમાં બ્રાહ્મણ વર્ગને આ કામ સોંપાયું હતું. તેઓ પોતે અધ્યયન-મનન કરતા અને સમાજના બાળકોને અધ્યયન કરાવતા. તેઓ માત્ર અક્ષર-જ્ઞાન જ નહોતા આપતા; ચારિત્ર્યનું ઘડતર પણ કરતા. શારીરિક, માનસિક, બૌદ્ધિક, વાચિક અને આધ્યાત્મિક એમ બધી રીતે તેને સર્વાગી વિકાસ સધાવતા. આવા વિદ્યાગુરુઓ ગામથી દૂર જંગલમાં આશ્રમ બાંધીને રહેતા. ત્યાં વિદ્યાની સાથે કળાએ –ખેતી, કાંતણ પાક વિજ્ઞાન વગેરે શીખવતા હતા. એ વિદ્યાગુર જાતે નિર્લોભી અને નિરપૃહ રહેતા. તેઓ માનદ (નિઃશુક) વિધા આપતા પણ ફડફાળો ઉઘરાવતા નહીં. સહજ ભાવે આવનાર કોઈ પણ વિદ્યાથીને ત્યાં સ્થાન મળતું. ઉચ્ચનીચનો ભેદભાવ ન રખાતા; શિક્ષણને યોગ્ય હોય તેને દાખલ કરી લેવામાં આવતો.
એ વિદ્યાગુરુને ઉપનિષદ્દમાં “ આચાર્ય” કહેવામાં આવ્યા છે. ઉપનિષદમાં સત્યકામ જાબાલની વાત આવે છે. તે આઠ વર્ષનો થયો એટલે તેની માતાએ તેને ભણવા મોકલ્યા. તે પાસેના ઋષિના ગુરુકુળમાં ભણવા ગયો, ગુરુએ પૂછયું: “તું કોણ છે? શા માટે આવ્યા છે? તારા માતા-પિતા કોણ છે ! ”
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
