________________
વ્યાપક સત્યને
આચાર = અહિંસા વિચાર = અનેકાંત વહેવાર = અપરિગ્રહ,
સંપાદકીય દર્શન–વિશુદ્ધિ” એ મુદાઓ ઉપરનાં પ્રવચનનું સંપાદન હાથે ધર્યું ત્યારે લાગ્યું કે એમાં સામાન્ય રીતે લોક-વહેવારની રૂઢિઓ, કુરીતિઓ અંગેનું વિવેચન હશે. પણ જેમ જેમ પ્રવચને સંપાદિત થતાં ગયાં તેમ તેમ હું ધારતો હતો તેના કરતાં પણ વિષય વધુ ઊંડાણ અને બારીકાઈથી છણાયેલે લાગ્યા; અને સ્પષ્ટ દર્શન અંગેની એક નવી સમજણ આમાંથી મળી. વિચારકો જેમ ઊંડા ઊંડા ઊતરતા જાય તેમ તેમ શબ્દ ભલે અલગ હોય પણ એક જ પ્રકારના ભાવ તરફ તેઓ ગયા વગર રહી શક્તા નથી.
“સત્ય” મારા પ્રિય વિષય રહ્યો છે. એના ઉપર મેં ઘણીવાર લખ્યું છે. ઘણું પ્રવચને સંપાદન કર્યા છે અને એથી વધારે તેને સ્પર્શતાં સાહિત્યને વાંચ્યું છે. એના ઉપરથી હું એવી ધારણા ઉપર આવ્યો છું કે “જીવનનું દર્શન એ સત્ય છે !” આ જીવનને એક સત્ય રૂપે માનીને જ ચાલી શકાય છે; નહીંતર જીવન ઉપરની શ્રદ્ધા હટી જાય છે. એટલે સત્ય એ દર્શન હેવા સાથે પ્રહાયોગ્ય-શ્રદ્ધાજનક તત્વ છે, અને એ સત્યનાં જેને જેને જે રીતે દર્શન થયાં, તેણે લોકોના. એકાંત હિત માટે તેની રજુઆત કરી; એટલું જ નહીં તેને પ્રચાર પણ જીવનના શેષકાળ માટે કર્યો. આ ઉપરથી એવા સિદ્ધાંત ઉપર
આવી શકાય છે કે તે (સત્ય) કલ્યાણકારી છે અને તેના ઉપયોગ : તરીકે તે વ્યાપક બનવું જોઈએ; એમ અલગ અલમ યુગના મહાત્માઓ,
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
