________________
[૧] ધર્મને નામે અંધવિશ્વાસ
* માણસમાં શ્રદ્ધાનું તત્ત્વ ખૂબ હેય છે. પણ તે શ્રદ્ધા સાથે જે બુદ્ધિ ન હોય તે તે અંધશ્રદ્ધામાં પરિણમે છે. તે શ્રદ્ધા સાથે જે સાત્વિક બુદ્ધિને સંગ ન હોય તે એ શ્રદ્ધા અશ્રદ્ધામાં પરિણમે છે. આવા અશ્રદ્ધાળુને પણ કોઈક પ્રકારની શ્રદ્ધા રાખીને ચાલવું જ પડે છે.
જગતમાં બે પ્રકારની વસ્તુઓ છે. એક ઈદ્રિયગોચર અને બીજી અતીન્દ્રિય. ઈદ્રિય-ગેચર વસ્તુઓને સહુ સ્વીકાર કરે છે ત્યારે અતીન્દ્રિય વસ્તુઓને વિશ્વાસ આપ્તજનના વચનેથી થાય છે. કેટલાક અશ્રદ્ધાળ લેકે એમ કહે છે કે અતીન્દ્રિય વસ્તુઓ ઉપર શ્રદ્ધા રાખવી એ અંધશ્રદ્ધા છે. પણ ખરેખર, આપ્તજને વડે બતાવેલી દરેક વસ્તુ ઉપરની શ્રદ્ધા એ કંઈ અંધશ્રદ્ધા નથી. જેમકે આત્મા, ઈશ્વર, સ્વર્ગ, નરક, કર્મ કે હિંસા, અહિંસા વગેરે ભાવો, એને પરિણામે કે ચિહ્નોથી સમજી શકાય છે. અતીન્દ્રિયમાં નહીં માનનારા લોકો પણ ગણિત અને વિજ્ઞાનના સિદ્ધાંતોને શ્રદ્ધાપૂર્વક માને છે. પણ ન જોયેલી વસ્તુને માનવાને ઇનકાર કરે છે.
એવી એક વ્યક્તિને કોઈકે પૂછયું : “તમારા પિતામહને તમે જોયા હતા ?”
નહીં.” તે પણ તમે તેને માનશેને?”
તેમને એ તે માનવું જ પડશે. તેમના સિદ્ધાંત પ્રમાણે તેમણે પિતામહને જોયા નથી એટલે માનવા ન જોઈએ. એવી જ રીતે વિજળી આંખથી દેખાતી નથી છતાં પણ તેના પરિણામ પ્રકાશ, તાપ વગેરે ઉપરથી વિજળીને માનવી જ પડે છે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
