________________
[૯] આસ્તિકતા-નાસ્તિકતા
દર્શનવિશુદ્ધિ માટે આપણે જુદી જુદી મૂઢતાઓ ઉપર વિચાર કરી લીધા બાદ વિચાર–મૂઢતા તરફ આવીએ. ઘણીવાર વિચારો એટલા બધા આપણા મસ્તક ઉપર દઢ થઈને પડ્યા રહે છે કે આપણે સ્પષ્ટ દર્શનને પામી શકતા નથી.
દર્શનશાસ્ત્રોમાં સ્પષ્ટતા અંગે એક શબ્દ બહુ જ પ્રચલિત છે તે છે “આસ્તિક” તેવી જ રીતે તેના વિરોધરૂપે એક શબ્દ દેખાય છે તે છે નાસ્તિક.” આ શબ્દોની ઉત્પત્તિ અને તેની પાછળ જે વિચારપ્રવાહ ગુંથાતે ચાલ્યા આવે છે, તેને લાંબો ઈતિહાસ છે; જેની આસપાસ બધાં દશને રચાયેલાં છે. દરેક દર્શને પોતાની રીતે પોતાને જ સત્ય મનાવવા પ્રેરે છે. એટલે આ બે શબ્દ – (આરિતતા-નાસ્તિતા) ની ઉત્પત્તિ, વિકાસ અને ઇતિહાસ તપાસશું તે ઘણી વાતો પિતાની મેળે જ સ્પષ્ટ થઈ જશે. આસ્તિક એટલે?
આસ્તિક શબ્દ મૂળ તે “અસ્તિ” શબ્દ ઉપરથી બન્યું છે. * અતિ” એટલે “જેવું છે તેવું.” જગતનાં જે તરો જેવાં છે તેવાં જાણવાં અને માનવા એ આસ્તિકતા છે. એવી જ રીતે –
अस्तीति मावो यस्य स आस्तिक :
– આત્મા છે” એ જેને ભાવ છે તે આસ્તિક છે; એ પણ અર્થ થાય છે. “ મસ્તીતિ તિર્થ 8 મતિઃ ' એમ પણ પાણિની વ્યાકરણના “રત-નાતિ મિતિઃ' એ સૂત્રથી આસ્તિક શબ્દ બને છે.
જૈનધર્મમાં :– वधु सहावो धम्मो
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
