________________
૪૫
ત્યારે સહેજે કોઈ એમ કહેશે કે શું તમને વિશ્વને અનુભવ કે અભ્યાસ છે? - ત્યારે એને જવાબ એટલો જ છે કે વિગતોને અભ્યાસ નથી, પણ તને છે. મૂળ તત્ત્વ જાણુએ તે બીજાં તો આવી જાય. માનવ જીવનનો ઊંડો અનુભવ છે. યુનેને કેટલાં વર્ષ થયાં. કેવુ સ્વરૂપ બંધાયું એને અભ્યાસ નથી પણ અનુબંધમાં વિશ્વસંસ્થા તરીકે એની જરૂર પડશે એને ખ્યાલ છે.
(૨) નબળું દાખલ ન થઈ જાય તે માટે કોમવાદ, સામ્યવાદ અને મૂડીવાદને વિરોધ સૂચવાય છે તે એને અભ્યાસ છે? વિગતને અભ્યાસ ન હોય પણ રશિયાની ક્રાંતિમાં સાંસ્કૃતિક બળે સંગઠિત નહેતાં થયાં એટલે ત્યાં જે કંઈ રાજ્યની ઉથલ-પાથલ થઈ તેમાં હિંસા થયા વગર ન રહે એ ચોક્કસ પાયે બંધાય. માનવની નબળાઈઓને નામે જે કંઈ ઘડાય છે તેમાં એકને ઉચ્ચ અને બીજાને નીચ ગણું, બીજાને કચડી મારી નાખવો એ અત્યાચાર થાય જ છે. કોમવાદના પરિણામે નજર આગળ જોવા મળ્યા જ છે. સામ્યવાદ અને મૂડીવાદ તરફ નજર નાખીએ. મૂડીવાદ હજુ ઘડાય છે. એને લોકશાહીની જરાક બીક લાગે છે, એક વ્યકિત નબળું કામ કરે પણ તે પ્રભુ, સમાજ કે નીતિથી ડરતો હોય તો તેને સમાજની બીક લાગે એટલે તે ઓછો દેષ કરશે. તેમ મૂડીવાદને સુધારવાને અવકાશ છે. પણ પાયા વગરને સામ્યવાદ ઘુસી ન જાય તેની ચિંતા વધારે છે. સામ્યવાદીઓનું કહેવું છે કે ધર્મના નામે મૂડીવાદ પોષાય છે પણ સામ્યવાદીઓએ સમાનતાના નામે માણસને જે સ્વતંત્રતા આપવી જોઈએ તે આપી જ નથી. મુક્ત ચિંતન ઉપર પણ પ્રતિબંધ મૂક્યા છે અને સામ્યવાદ ભયમાં છે એ નામે જગતના અબજો રૂપિયાને ભયંકર સરંજામ સરજી પોતે ભયમાં મૂકાઈ–બધાને ભયમાં મૂક્યા છે. એટલે
ત્યાં માનવમાં ઊંડી શ્રદ્ધા નથી, પણ તેને જડસાધનેએ સુખી થવાની કલ્પના વિચારમાં શ્રદ્ધા છે. એટલે એ નબળું તત્વ છે. તે ન પેસે તેની
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
