________________
૨૭૩
એકાંગી કે વ્યક્તિવાદી હશે, તે તે વિશ્વવત્સલ સંઘમાં નહીં ચાલી શકે. તે માટે સર્વાગી, વ્યાપક, વહેવારૂ, અનેકાંતવાળી અને સંસ્થા દ્વારા સમાજ ઘડતર અને સંસ્થા સ્થાપનાની દષ્ટિ હશે તે જ આજે તેને સાધુ કહી શકાશે અને તે જ વિશ્વવત્સલ સંધને સભ્ય બની શકશે.તેજ વિશ્વહિતનું કાર્ય, દેશ, વેશ, ભાષા-સંસ્કૃતિના વિકારોથી પર રહીને કરી શકશે.
(૬) વિશ્વસેવામાં અહર્નિશ તત્પરતા : વિશ્વસેવામાં અહર્નિશ તત્પરતા એ વિશ્વવત્સલને છઠ્ઠો ગુણ છે. એના માટે તે માત્ર રાહતનાં જ કાર્યો નહીં કરે પણ જૂનાં છેટાં મૂલ્ય જેનાથી વિશ્વ પીડતું હશે તેને ઉથાપી નવાં સાચાં મૂલ્યો સ્થાપવા માટે તે પ્રયત્ન કરશે. શાંતિસેના, શાંતિસહાયક અને શાંતિચાહક એ ત્રણેય કોટિના લોકોને એ રાહબર, દેનાર તેમજ નેતૃત્વ કરનાર હશે. ઊંડી આત્મીયતા હેવાને લીધે, સેવા તેના જીવનમાં વણાઈ અને સહજ બની જશે. બાળકને દુઃખી , જેમ માતા જાતે દુઃખ વેઠી તેને સુખ પહોંચાડે તેમ વિશ્વવત્સલ જગતના દુ:ખને દૂર કરવા સતત વાત્સલ્ય વરસાવત રહેશે.
(૭) સર્વધર્મ સમન્વયની ખેવના : આ વિશ્વવત્સલને સાતમે ગુણ છે. જે ધર્મો યોગ-વિશિષ્ટ હશે તેમને એ કક્ષામાં જ્ઞાન વિશિષ્ટ હશે તેમને એ કક્ષામાં તેમજ નીતિ-વિશિષ્ટ હશે તેમને એ કક્ષામાં—એમ યથાવ્યવસ્થિત રાખીને તેમને સમન્વય વિશ્વવસલ કરશે. જૈનધર્મમાં સમકિતના દશ લક્ષણે બતાવતી વખતે કહ્યું છે કે “એ છું પ્રરૂપે નહીં; અદકું પ્રરૂપે નહીં તેમજ વિપરીત પ્રરૂપે નહી. તેમજ એનાથી ઊલટું પ્રરૂપે તો મિથ્યાવ.” એ પ્રમાણે વિશ્વવત્સલ પણ સર્વધર્મના સત્યે તારવતી વખતે જાગૃત રહેશે. બધા ધર્મોને પતીકા સમજીને તેની કક્ષા પ્રમાણે મૂકીને સમન્વય કરશે એટલે કોઈની નિંદા, કે રદ્ધા કરશે નહીં. અલબત્ત તે પિતાના ધર્મમાં સંશોધન કરતા રહેશે. ૧૮
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
