________________
પાછળ જે તત્ત્વ કામ કરતું હતું તે અવ્યકત બળ પ્રત્યેની અપાર શ્રદ્ધા જ. કઈ પણ ન હોય; મદદે પણ ન આવે, તે યે આ શ્રદ્ધા ખાલી જવાની નથી.
જમવ્યય ઘર્મર ત્રાયતે મતો માત્” એટલે કે એ ધર્મશ્રદ્ધાને થોડો ભાગ પણ મહાન ભયથી બચાવે છે. વિશ્વવત્સલની શ્રદ્ધા તે માત્ર તર્ક-બળ નથી પણ ચોમેર સંકટના વાદળાંઓ વચ્ચે ટકાવી રાખતું અખૂટ પ્રવાહબળ છે.
(૨) સમષ્ટિ સુધી સર્વાગી પ્રયોગ કરનાર વિશ્વવસલનો બીજો ગુણ એ છે કે તે સર્વાગી પ્રયોગ કરનારા હોય છે. તે વ્યક્તિથી લઈને સમાજ સુધી તેમ જ સમષ્ટિ સુધી એટલે કે માનવ અને માનવ સિવાયના બીજા છ સુધી પ્રયોગ કરતો હે જઈએ.
ભગવાન મહાવીર, ભ. રામ વગેરેના જીવનમાં તે આ વસ્તુ આપણે જોઈ ગયા છીએ. મહાત્મા ગાંધીજીના જીવનમાં પણ એવા ઘણું પ્રસંગો બન્યા છે જેમાં વનસ્પતિ, પૃથ્વી, પાણી તેમજ અન્ય જેવો પ્રતિ તેમની કેટલી આત્મીયતા હતી તે બતાવી આપે છે.
એક વખત ગાંધીજી આશ્રમમાં પ્રાર્થનામાં બેઠા હતા. ત્યારે એક સર્ષ પાછળથી આવી તેમની પછેડીમાં સંતાઈ ગયું. ગાંધીજીને કશે. ખ્યાલ નહતો. જ્યારે સાપે ડેકું કાઢ્યું ત્યારે રાવજીભાઈએ જોયું. તેઓ બાપુ સામે વારેવારે જતા હતા.
બાપુએ પૂછ્યું : “શું છે?” તેમણે કહ્યું : “સર્ષ છે. પણ આપ જરાયે હલશે નહીં.”
પ્રાર્થના પત્યા પછી રાવજીભાઈ પછેડી ઉપાડી, સપને એકાંતમાં છોડી આવ્યા. તે વખતે કાકા કાલેલકરે તેમને પૂછયું : “બાપુ! આપને આવા ટાણે કેવા વિચારો આવ્યા?”
બાપુએ કહ્યું : શરૂઆતમાં તો મને એમ થયું કે સર્પ દંશ દેશે એટલે દેહભાન થયું.” ગાંધીજીનું દેહભાન એટલે માત્ર પોતાનું શરીર
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
