________________
ર૫ર
સમજાવે, સાધક-સાધિકાઓને આ કામ માટે જાતે તૈયાર કરે તે આખા દેશમાં સુંદર રીતે કામ થઈ શકે. અનુબંધકારમાં કેવળ સર્વસ્વ હોમવાની તૈયારી જ નહિ પણ તેની સાથે વ્યવસ્થિત રીતે અનુબંધ જોડવાની કળા પણ હોવી જોઈએ. જેથી તે રાજ્યની ડખલ વખતે તેને પ્રતિકાર કરી શકે અને રાજ્ય ઉપર પિતાને પ્રભાવ પાડી શકે.
ગાંધીજીએ રચનાત્મક કાર્યકરોને આશ્રમમાં કુતબદ્ધ કરી તેમનું ઘડતર કર્યું. તેઓ રાજકારણની શુદ્ધિને પણ રચનાત્મક કાર્ય કહેતા હતા. વિનોબાજી જેવા પવનારમાં એકાંત સાધના કરનારને પણ સત્યાગ્રહ અને રાજકારણ–શુદ્ધિમાં ખેંચ્યા. રાજકારણ લોકોને કાંતવા જેવા રચનાત્મક કાર્યમાં લગાડયા; પ્રાર્થનામાં પણ ખેંચા. પંડિતજી જેવાને પ્રાર્થનામાં ભળવામાં અને રટી કાંતવામાં રસ જગાડે. એ વખતના ગાંધી સેવાસંધમાં રાજકારણી, અર્થકારણ અને સમાજકારણું ત્રણેય પ્રકારના કાર્યકરોનું સારું એવું જોડાણ થઈ ગયું હતું. જે ગાંધીજીએ એને ટકાવી રાખ્યા હતા અને કિશોરલાલ મશરૂવાળાના પ્રમુખપદે સ્થાપીને રાખ્યો હોત તે આજે તેમાંથી ઘડતર પામેલા સર્વાગી અનુબંધ દષ્ટિવાળા સારા કાર્યકરો મળી શક્ત. પણ કમનશીબે એમ ન થયું. એ વખતે વારંવાર ડખલ થાય અને રાજકારણ મહત્વનું હોઈને તેનું વિસર્જન થયું.
આજે અનુબંધકારે ફરી એ સંઘ રચવાને છે. એને પ્રાયોગિક સંધ એવું નામ આપવામાં આવ્યું છે. આ પ્રાયોગિક સંઘનું સંચાલન ગ્રામસંગઠનની નીચેના ત્રણે મંડળો ઉપર રહેશે. તેમજ શહેરના માતૃસમાજે, ઊભા કરી લોક-શ્રમિક સંગઠન (મજૂર સંગઠન-ઈટુક)ને નવો વળાંક પણ પ્રાગિક સંઘ આપશે.
આંચકે આપ-એક વિશેષ યોગ્યતા : અનુબંધકારની બીજી યોગ્યતા એ હેવી જોઈએ કે જ્યાં આંચકો આપવાની જરૂર લાગે ત્યાં આંચકો આપવો, આંચકો આપવા અંગે કેટલાક કાર્યકરો વિરોધ પણ કરે છે. તેમનું માનવું છે કે માંડમાંડ કઈ માણસ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
