________________
૨૩૩
કેવળ બ્રહ્મની વાતો કર્યા કરે છે અને મને કાઢે નહીં તે એવા સાધુઓ પાસે જવામાં ફાયદે શું? એમ આજના જનસેવકો સાધુસંસ્થાથી અતડા રહે છે. ઉત્પાદક શ્રમને આગ્રહ અને સંકીર્ણ દષ્ટિવાળા પ્રત્યે ધૃણુ એ બે તો તેમને સાધુઓની નજીક જતા રોકે છે.
પણ, એક મૂળ વાત તેઓ ભૂલે છે કે ગાંધીજીએ ચારિત્ર નિર્માની જે વાતોની પ્રેરણા લીધી તે સાધુ પાસેથી લીધી હતી. તે ઉપરાંત ભારતમાં સાધુસમાજની અમૂક મર્યાદાઓ છે. અહીંની સંસ્કૃતિમાં પરમ ધ્યેય તરીકે આત્મચિંતન અને એકાંત આત્મ સાધનાને સ્વીકારવામાં આવેલ છે. ઉત્પાદન શ્રમ કરવો એના માટે જરૂરી છે જે લોકોને સંસાર ચલાવવો હોય પણ જેમણે આત્મસાધના અને લોકહિત માટે સ્ત્રી અને સંપત્તિને સંસાર ત્યાગ્યો હોય અને ગોચરી કરીને ચલાવવાનું હોય તેને ઉત્પાદક શ્રમ આવશ્યક ગણવો એ ગોળ-ખળ એક કરવા જેવું છે.
હવે સાધુઓની તેમના પ્રતિ કેવી નજર છે તે જરા જોઈ જઈએ. તેઓ એમ માને છે કે “એ તો ગાંધીવાળા છે–રાજકારણના માણસે છે. સંત વિનોબાજી બ્રાહ્મણ કુળના છે, વિદ્વાન છે તેમના પ્રત્યે આકર્ષણ પણ થાય છે.” કેટલાક મળે છે ખરા પણ અલગત રાખીને.
મુનિ ડુંગરસિંહજી અને મુનિ નેમિચંદ્રજીએ સર્વોદય કેંદ્ર ખીમેલમાં ચોમાસું કર્યું છે. ત્યાંના કાર્યકરોનું આકર્ષણ ખુબ હતું પણ પછીથી એમણે કહ્યું : “બીજું બધું તો ઠીક છે, હવે તમારે ઉત્પાદકશ્રમ કરવો જોઈએ. ( રેંટિયો કાંતવો જોઈએ). અને દૃષ્ટિવ્યાપક અને સર્વધર્મી છે તો પછી આ વેશને કાઢી નાખવું જોઈએ અને વિશાળદષ્ટિ રાખીને કામ કર !” તેમને સચોટ ઉત્તર આપવામાં આવ્યો છતાં તેમના ગળે આ વાત ઊતરતી નહતી. અનુબંધ જોડવાના શ્રમના મહત્વની વાત જ્યાં સુધી રચનાત્મક કાર્યકરના ગળે ન ઊતરે ત્યાં સુધી તેઓ સાધુઓની નજીક આવવાના નથી. એવું જ જૈન સાધુઓ સર્વાગી દષ્ટિને સમજ્યા વગર સાધુવેષ તજીને સર્વોદય કાર્યકરોમાં ભળ્યા; તેઓ કંઈપણ નવું કરી શક્યા હોય એમ લાગતું નથી, જૈનધર્મ કહે છે કે,
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
