________________
૨૨૪
મહાવીરે શ્રમણ સંસ્થાને વ્યવસ્થિત કરવામાં માટે ફાળો આપે છે. તે પછી બુદ્ધભગવાને પણ સંધ-રચના કરી છે. કારણ કે જૈન શ્રમણ-સંસ્થા ચાતુર્યામ સંવર પાળનારી, ભ, પાર્શ્વનાથે વખતે અગાઉથી પણ હતી જ.
દક સન્યાસીઓને સંગઠિત કરનાર શંકરાચાર્ય હતા. તેની અગાઉ સન્યાસીઓ બહુ જ ઓછા અને વેરવિખેર હતા, કેમકે સન્યાસ અનિવાર્ય ન હતો અને ઇચ્છા પ્રમાણે સન્યાસ લેનાર વાનપ્રસ્થી થઇને
ઋષિમુનિ તરીકે જંગલમાં જતા અને ત્યાં રહેતા. રામયુગમાં અનુબંધ :
રામયુગ તરફ નજર જાય છે તે તે વખતે ત્રણ પ્રખ્યાત ઋષિઓ હતાઃ (૧) વશિષ્ઠ, (૨) વિશ્વામિત્ર (૩) વાલ્મીકિ તેમાં વશિષ્ઠ મુનિ જનસંપર્ક સાધીને અયોધ્યામાં રહેતા હતા. વિશ્વામિત્ર બધાને સાંકળવાનું કામ કરતા હતા. અને વાલમીકી મુનિ મોટા ભાગે જંગલમાં નિર્લેપ રહેતા હતા. આમ તે સીતાને તેમના આશ્રમમાં સ્થાન મળ્યા બાદ, લવકુશને જન્મ આપ્યા પછી એમના આશ્રમમાં બ્રાહ્મણ-ક્ષત્રિયો મળે છે. વાલ્મીકીના આશ્રમમાં બહુ બધા બ્રાહ્મણ હતા અને લવકુશ બને ક્ષત્રિય હતા. આ બધા ઋષિ-મુનિઓ આદેશ આપે તે પ્રમાણે સેવકે-બ્રાહ્મણો લેકશાંતિ માટે ક્રિયાકાંડ કરતા.
કૃણયુગમાં પણ દ્રોણાચાર્ય-કૃપાચાર્ય વગેરે આચાર્યો (બ્રાહાણે) રાજ્યસંસ્થાને આધીન થાય છે. એ કાળે કેવળ સાંદીપની ઋષિ એકાંત આશ્રમવાળા જણાય છે. એમના ગુરુકુળમાં કૃષ્ણ જેવા ક્ષત્રિય અને સુદામા જેવા બ્રાહ્મણને અનુબંધ થાય છે.
એજ રીતે જાજલિ ઋષિ અને તુલાધાર વૈશ્યનું મિલન પણ ઉલેખનીય છે. જાજલિને પોતાના તપનું અભિમાન હોય છે પણ તુલાધાર વૈશ્યને મળ્યા પછી તે ઊતરી જાય છે. તેમજ કામધંધામાં રહેવા છતાં તે અનાશકિત અને સ્થિર ચિત્ત રહી શકે છે તે જોઈને જાજલિ તેમના તરફ આકર્ષાય છે અને તેમની પાસેથી સમતાનું રહસ્ય સમજે છે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
