________________
૧૩૮
આજનો બગાડ:
જો કે એમાં આજે બગાડ ઘણે પ્રવેશી ગયો છે. વર્ષ પહેલાં એટલે બગાડ ન હતો. આમ શક્ર, ણ, યવન, મોગલ વગેરેનાં . આક્રમણે અને આવા ગમન છતાં ગ્રામ-સંસ્કૃતિ આબાદ હતી. જ્યારથી અંગ્રેજોએ ખેડૂતોની જમીન પર કબજા હક વેચી નાખવાને, ગિરે મૂક્વાન, જપ્ત કરી શકવાને, કાયદે કર્યો ત્યારથી રાજ્યને હાથે શાહુકાર બન્યા. હજારો ખેડૂતે જેલમાં ગયા; વ્યાજ ઉપર કાબૂ ન રહ્યો; જમીન જાય તેયે રાજ્ય ખેડૂતને રક્ષણ ન આપે. પરિણામે ગામડાં ભયભીત બન્યાં. ગ્રામ સંસ્કૃતિ જમીન વેચાણ, વ્યાજ, કુક અને જેલના ત્રાસમાં પીંખાઈ ગઈ.
ત્યારબાદ થયું કે અંગ્રેજી ભણે તેને નેકરી, રાજ્યના પસાયતોની ચકી વગેરે કારણું ગામડું રાજ્યાશ્રિત બનતું ગયું. ૧૮૫૭ના બળવા પછી અંગ્રેજો બીના, આથી જ્ઞાતિ અને ધર્મને તેમણે હાથ ન લગાવ્યો પણ જ્યાં અભિમાન અને ભય આવે ત્યાં ધર્મ અને જ્ઞાતિ ટકે શી રીતે ? અને ટકે તો કાંટારૂપ ભોંકાય; તે સ્વાભાવિક હતું.
આ રીતે પાંચ હજાર વર્ષ ખેડૂત-ગ્રામ-સમાજ તૂટી ગયો. સઃભાગ્યે હજુ ધર્મભાવનાનાં મૂળિયાં અને ખેતીની પરિસ્થિતિને કારણે સમાધાન પ્રિયપણું છે. આપણે એ બન્ને પકડીને ગ્રામસંસ્કૃતિને ફરી બેઠી કરીએ.
સંત વિનેબાના “જમીન પરની વ્યક્તિગત માલિકી જવી જોઈએ !” તે સૂત્રને “જમીન વેચી વેચાય નહીં” અને કોઈ કારણે બદલો કરવો પડે તો નૈતિક ગ્રામ સંગઠન દ્વારા થઈ શકે, તે રીતે ઘટાવાય તો ખેડૂત; નીતિથી સંગઠિત અને આજીવિકા માટે નચિંત તથા નિર્ભય બની જાય.” લેખસંગઠનની અનોખી શક્તિ :
દેવજીભાઈ કહેઃ “અમે અનુબંધ વિચારધારાના અન્વયે ભચાઉ તાલુકામાં કચ્છમાં ખેડૂત મંડળો કર્યા તેમના અનુભવ ઘણું સુખદ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
